Oko świata - 15 lat największego teleskopu

Very Large Telescope (Bardzo Duży Teleskop), należący do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO) ma już 15 lat. Tzw. "pierwsze światło" uzyskał w maju 1998 r. Jest to największy ziemski teleskop, który wraz z kosmicznym Hubble'm dokonał przełomu w obserwacjach wszechświata. Stoi na wzgórzu Cerro Paranal, na pustyni Atacama, w północnym Chile. Jest to najbardziej suche i przejrzyste miejsce na Ziemi, stąd nadaje się wyśmienicie do astronomicznych obserwacji. VLT składa się z czterech głównych teleskopów optycznych o średnicy zwierciadeł 8, 2 m. Są to Antu, Kueyen, Meliopal i Yepun. Ich imiona pochodzą od nazw obiektów kosmicznych w języku Indian Mapuczy. Dodatkowo główne teleskopy są zasilane czterema mniejszymi, przesuwnymi, o średnicach zwierciadeł 1,8 m. Te osiem teleskopów może działać niezależnie lub prowadzić wspólne obserwacje ineterferometryczne. Całość to właśnie VLT. Teleskop wyspecjalizował się w natrudniejszych i najodleglejszych obserwacjach nieba. Jako pierwszy zdobył zdjęcie obcej planety. Bada bardzo stare gwiazdy i ich gromady, supermasywne czarne dziury w centrach gaklaktyk, także w Mlecznej Drodze, błyski gamma. Jest też często wykorzystywany do potwierdzania i uszczegółowiania odkryć dokonanych przez inne teleskopy.

Hüdepohl/ESO Sztuczna gwiazda tworzona przez wiązkę lasera wysyłaną przez VLT. Służy jako punkt odniesienia do korekcji obrazów zaburzanych drżącymi pokładami atmosfery ziemskiej. To część zaawanoswanego systemu tzw. adapatatywnej optyki VLT.

F. Char/ESO Jeden z czterech głównych teleskopów VLT na tle ścieżek gwiazd wirujących wokół bieguna niebieskiego. Ślady te są łukami światła, wytyczonymi przez obserwowany ruch gwiazd na niebie.

ESO Mgławica emisyjna IC 2944 w konstelacji Centaura. 6,5 tys. lat świetlnych od nas. Powstaje w niej i dorasta wiele gwiazd. Widać także tzw. globule Thackeraya. Zdjęcie wykonane przez VLT specjalnie na 15 urodziny.

ESO Gromada kulista NGC 6397 leżąca na obrzeżu Mlecznej Drogi w odległości 7,2 tys. lat świetlnych od nas. Zawiera ok. 400 tys bardzo starych gwiazd, które narodziły się w jednym czasie, wkrótce po Wielkim Wybuchu. Są to najstarsze gwiazdy naszej Galaktyki.

Gillesen at al/ESO Samo centrum Mlecznej Drogi. VLT od pierwszych dni swojej pracy śledził ruch 28 gwiazd okrążających centralną czarną dziurę - czyli Sagittarius A. Dzięki temu można było dokładnie określić jej położenie i masę.

ESO Niezwykłość galaktyki Sombero (M104) polega na jej budowie. Składa się z wielkiego jądra, stosunkowo słabo rozwiniętych ramion oraz wyraźnego pierścienia materii. Gromada Virgo. 29 mln lat świetlnych od nas.

ESO Pierwsza sfotografowana obca planeta. Okrąża młodego brązowego karła 2M1 207. Gwiazdozbiór Hydra, 200 lat świetlnych od nas. Planeta ma ok. pięć mas Jowisza. Układ został odkryty w 2004 roku. W 2005 VLT sfotografował planetę.

ESO Galaktyka aktywna NGC 1097 jest oddalona od nas o 45 mln lat świetlnych. Mimo to VLT zdołał sfotografować jej wewnętrzną strukturę, ukazującą jak wielki jest wpływ masywnej czarnej dziury w centrum na przepływ materii w całym obiekcie.

ESO NGC 6357, czyli Mgławica Wojna i Pokój. Mgławica emisyjna z mnóstwem młodych i gorących gwiazd. 8 tys lat świetlnych od nas. Z Mgławicą związana jest gromada otwarta Pismis 24 zawierająca układ potrójny nadolbrzymów Pismis 24 -1.

ESO Galaktyka NGC 1187. Znajduje się 60 mln lat świetlnych od nas i w ostatnich trzydziestu latach miały w niej miejsce dwa wybuchy supernowych. Ostatni w 2007 r.