Co by się stało, gdyby ludzie nagle przestali interesować się seksem? Przed laty Stanisław Lem pokusił się o naszkicowanie świata, w którym erotyka wyparowała jak kamfora. W 1971 r. ukazała się jego książka „Doskonała próżnia”, a w niej rozdział „Sexplosion”. Oto w 1998 r. dochodzi do gigantycznego krachu ekonomicznego, przy którym ten z 1929 r. (a my pewnie dodalibyśmy dziś: i ten z 2007 r.) był fraszką. Wszystko za sprawą wydostania się z tajnych laboratoriów wojskowych substancji chemicznej o wymownej nazwie NOSEX, która trwale pozbawiła ludzkość popędu płciowego. Bez seksu ani rusz „Wiekuisty (zdawało się) czar, owo zaklęcie, nałożone przez biologię na ród ludzki, prysło. Odtąd pierś przypominała już tylko o tym, że ludzie to ssaki, nogi – o tym, że mogą chodzić, pośladki – że jest na czym i usiąść. Nic więcej, ale to zupełnie nic! (…) Podpaliła się i zginęła w płomieniach, jako pierwsza, cała redakcja »Playboya«; głodowali i skakali z okien pracownicy lokali stripteasowych; zbankrutowały ilustrowane wydawnictwa, wytwórnie filmowe, wielkie konsorcja reklamy, instytuty piękności, zatrzeszczał cały przemysł kalotechniczno-perfumeryjny, potem bieliźniarski…”. To, co Lem ujął literacko, trochę inaczej, bo naukowo, podsumował ewolucjonista dr Marcin Ryszkiewicz: „Zawdzięczamy podziałowi na płcie całe bogactwo i różnorodność świata. Bez niej prawdopodobnie nie byłoby kolorów, śpiewu, sztuki, języka czy w ogóle kultury. Wszystkie niemal zmysły, przynajmniej w znaczącej części, odbierają różne bodźce dlatego, że istnieją partnerzy seksualni, których chcemy oczarować, zdobyć i mieć z nimi wspólne potomstwo”. Jeśli zatem coś na tym świecie ma przyszłość, to na pewno seks, i wszystko, co z nim związane. I trudno się dziwić, albowiem, jak to już po wielekroć zostało powiedziane, w ewolucji życia na Ziemi chodzi wyłącznie o powielanie genów. Reszta pozostaje mało istotna. Ale z drugiej strony człowiek nie jest wyłącznie biologicznie zaprogramowanym robotem, więc choć od seksu uwolnić się nie potrafi (i nie chce), może jednak swoje zachowania istotnie modyfikować. Płodność pod kontrolą Jeśli w internetową wyszukiwarkę wpisze się hasło „The future of sex” (przyszłość seksu), ta wyrzuci mnóstwo linków, spośród których wiele dotyczy futurystycznych (ale na razie bardzo mało realnych) wizji erotycznych usług świadczonych przez roboty. Pięć lat temu ukazała się nawet książka o znamiennym tytule: „Love and Sex with Robots: The Evolution of Human-Robot Relationships” („Miłość i seks z robotami: Ewolucja relacji człowiek–maszyna”). Seksowne roboty to na pewno intrygująca wizja, ale znacznie ciekawsze jest to, jak w ogóle postęp technologiczny i naukowy, który dzieje się tu i teraz, zmienia nasze zachowania erotyczne. Jedna z najbardziej interesujących książek na ten temat została wydana w 1999 r. (polski przekład ukazał się trzy lata później) „Seks w przyszłości. Spotkanie pierwotnych popędów z technologią jutra”. Jej autorem jest Robin Baker, brytyjski biolog, który po kilkunastu latach pracy naukowej postanowił poświęcić się wyłącznie popularyzacji wiedzy. Jego wcześniejsze dzieło „Wojny plemników. Niewierność, konflikt płci oraz inne batalie łóżkowe” ukazało się po polsku w 1999 r. i z miejsca stało bestsellerem, co stanowi rzadkość wśród książek popularnonaukowych. Trudno się jednak dziwić, bo, po pierwsze, prezentowana w nim teoria była fascynująca – oto w nasieniu mężczyzn znajdują się plemniki kamikadze, których zadaniem nie jest zapłodnienie, ale uniemożliwienie dotarcia do komórki jajowej plemnikom innego mężczyzny. Po drugie zaś, czytelników przyciągała ciekawa forma książki – każdy rozdział składał się z omówienia teorii naukowych i wyników badań, ale poprzedzony był pikantnymi „scenkami z życia” ludzi (niektórzy oskarżali nawet z tego powodu Bakera o szerzenie softpornografii). W analogiczny sposób napisany został również „Seks przyszłości”. Mimo kontrowersyjnej metody popularyzowania nauki trudno odmówić Bakerowi talentu przybliżania jej osiągnięć i dyskutowania ich konsekwencji. Dlatego warto bliżej przyjrzeć się i po części zweryfikować jego diagnozę dotyczącą zmian życia seksualnego ludzi. Baker zaczyna swoją opowieść od tezy, która wśród naukowców i antropologów ewolucyjnych nie budzi większych kontrowersji: człowiek będzie coraz bardziej oddzielał seks od prokreacji. W pewnym momencie może nawet dojść do tego, że jedno z drugim nie będzie miało nic wspólnego. Czy to wbrew naszej biologicznej naturze? W jakimś sensie tak. Nie ma bowiem wątpliwości, że ewolucja wymyśliła popęd seksualny i orgazm po to, by namówić nas do płodzenia potomstwa. Ale z drugiej strony częściowe rozdzielenie seksu i prokreacji (u człowieka jedno zapłodnienie przypada na mniej więcej 500 stosunków płciowych) nie jest wcale wynalazkiem Homo sapiens. Najbardziej spektakularny przykład stanowią nasi bliscy małpi kuzyni – szympansy karłowate, nazywane również bonobo. Seks jest przez nie uprawiany prawie cały czas w układach dwu- czy też jednopłciowych i służy jako społeczne spoiwo oraz metoda rozładowywania emocji. Nie jesteśmy więc pod tym względem wyjątkowi. Natomiast to, co człowiek radykalnie zmienił, to fakt, że niemal całkowicie zapanował nad swoją płodnością. Potrafi skutecznie stosować metody antykoncepcji, ale również przyjść z pomocą osobom mającym problem z wydaniem na świat potomstwa (np. in vitro). Komisja Obrotu Gametami Zdaniem Bakera, w tym obszarze będą zachodziły jeszcze dalej idące szybkie zmiany – i nie chodzi mu wcale o słynną pigułkę dla mężczyzn. Twierdzi on np., że powstaną blokbanki – młodzi ludzie będą deponować komórki jajowe i plemniki, a później skutecznie czynić siebie czasowo lub trwale bezpłodnymi, np. poprzez blokowanie nasienio- i jajowodów (stąd nazwa tej instytucji). Zapłodnienie niemal całkowicie (bo nie wszystkich byłoby stać na tę technologię) przejdzie w sferę laboratoryjnych procedur (in vitro), co zdaniem Bakera uwolni ludzi niemal całkowicie od niechcianych ciąż i problemów z tym związanych. W pewnym momencie wymusi to również powstanie być może nawet ogólnoświatowej instytucji, którą brytyjski naukowiec nazywa roboczo Komisją Obrotu Gametami. Jej zadaniem byłoby nadzorowanie i regulowanie wymiany plemników oraz komórek jajowych pomiędzy ludźmi. Ta część książki z pewnością współczesnego czytelnika może przyprawić o dreszcz – przychodzenie na świat dzieci wyglądać ma jak maksymalnie odhumanizowany proces. Wszystko dzieje się przed komputerem, za pomocą którego można innej osobie złożyć propozycję połączenia materiału genetycznego (coś w rodzaju sexfacebooka). Oczywiście niekiedy będzie się to odbywało za pieniądze, jak również rozwinie się przemysł zastępczego macierzyństwa – spora grupa kobiet będzie użyczała swoich ciał jako inkubatorów dla dzieci innych kobiet i mężczyzn (co zresztą, tylko że na małą skalę, dzieje się już dzisiaj). Tak daleko idące oddzielenie seksu od reprodukcji wywrze ogromny wpływ na kształt i funkcjonowanie związków kobiet i mężczyzn. Do tej pory bowiem małżeństwo, znów patrząc z biologicznego puntu widzenia, służyło zabezpieczeniu interesów obydwu stron: mężczyznom, by pilnować kobiet przed skokiem w bok i w ten sposób obronić się przed inwestycją zasobów nie we własne potomstwo, oraz kobietom, by zmusić mężczyznę do opieki nad partnerką i wspólnym potomstwem. Teraz zaś kwestia pewności ojcostwa przestaje być problemem – wystarczy wykonać test genetyczny. Tak więc rozwój technologii uwalnia mężczyzn od ich największego ewolucyjnego koszmaru – wątpliwości, czy aby na pewno inwestują we własne geny. Kobietom zaś umożliwia zmuszenie (przyn