JOANNA PODGÓRSKA: – Pieniądze nie są wartością samą w sobie. Czym właściwie mogą być w życiu człowieka?
DARIUSZ DUMA: – Mogą się stać wartością samą w sobie, tylko co wtedy z człowiekiem? Pokazuje to postać Ebenezera Scrooge’a z „Opowieści wigilijnej”, dla którego majątek był fetyszem. Pieniądze powstały jako proteza – przelicznik wartości rzeczy, kiedy ludzie przestali się wymieniać na zasadzie: ty mi skóry, ja ci koraliki. I okazały się bardzo wygodne. Później po drodze powstały pojęcia takie, jak skarb państwa, rezerwy w złocie, pieniądze elektroniczne. I jak wszystko, co budzi emocje, człowiek zdołał je w pewien sposób spatologizować. Każdy stoi przed zadaniem, by siebie i swoje dzieci uczyć prawdy o pieniądzu. Chociażby tego, skąd on się właściwie bierze.
Z mennicy?
Wiele dzieci myśli, że z bankomatu, czyli „ze ściany”. A one są wymiarem wartości pracy, także wtedy, gdy „pracuje” kapitał. Człowiek oddaje pracy pewną część siebie, swojego czasu i energii, a za to dostaje m.in. pieniądze. Gdyby to jednak były tylko one, byłaby to szalenie krzywdząca, niesprawiedliwa i właściwie bezsensowna wymiana. Trzeba nauczyć się dwóch rzeczy: jakie jeszcze wartości dostaje się z pracy i co mogą dla każdego indywidualnie oznaczać pieniądze. Tu otwiera się fascynujący świat: co można za nie kupić i jak to zrobić, żeby się udało. Mówi się, że nie da się kupić miłości, zdrowia, czasu, młodości. Ale z drugiej strony, gdy posłuchać reklam, to na co drugiej ulicy w gabinecie beauty&spa można zapłacić i dostać piękność, młodość, zdrowie, a co najmniej dobre samopoczucie czy lepszą samoocenę. Może aż tak prymitywnie się tego nie wyraża, ale parafrazując hasła znane z kursów samodoskonalenia, można by napisać: zainwestuj w siebie, czyli kup sobie trochę poczucia własnej wartości.