AGNIESZKA SOWA: – Strach i lęk to najbardziej powszechne ludzkie emocje. Towarzyszą człowiekowi od momentu narodzin do śmierci. Teraz doświadczamy go wszyscy, na masową skalę.
CZESŁAW CZABAŁA: – I wszyscy możemy się przekonać, jak bardzo jest potrzebny. Strach przed zakażeniem i przed śmiercią mobilizuje do działania, które chroni najbliższych, nas samych, obywateli własnego kraju i całego świata. Tworzy wspólnotę ludzką, w której troska o innych, poświęcenie dla innych, solidarność z innymi ujawniają się jak nigdy dotąd w historii.
Czym te dwie emocje się różnią?
Nad tym ciągle trwa dyskusja. Wiemy jednak, że strach, w odróżnieniu od lęku, ma konkretny realny powód, bezpośrednią, zewnętrzną przyczynę. To mechanizm przystosowawczy: człowiek, który nie odczuwa strachu, naraża się na olbrzymie niebezpieczeństwo, bo nie ucieka przed zagrożeniem ani z nim nie walczy. Więc, choć niezbyt przyjemna to emocja, jest zdecydowanie pozytywna. Lęk tworzy się zaś z przyczyn wewnętrznych – myśli, wyobrażeń, przeczuć, interpretacji zdarzeń, sposobu postrzegania świata. To, co w jednych budzi radość i zadowolenie, w innych wywołuje niepokój. Normalna rzeczywistość wydaje się im zagrażająca.
Czy pierwszy krzyk noworodka to wyraz lęku przed nieznanym?
Niektórzy uważają, że to jest jednak strach. Noworodek ma prawo się bać: w momencie przyjścia na świat zmienia się całe jego otoczenie – temperatura, światło, dźwięki, wszystko. Strach, który budzi się w nim wtedy, występuje później w różnych sytuacjach przez całe życie.
A co z lękiem przed śmiercią? Ona jest nieunikniona, więc realna. A jednak w tym przypadku nie mówimy o strachu.
To wyjątkowa, przyrodzona, najbardziej istotna emocja – człowiek najczęściej nie potrafi się pogodzić ze świadomością skończoności swojej egzystencji.