Joanna Podgórska: – Olga Tokarczuk napisała, że szczególnie w Polsce jesteśmy przywiązani do dobrej, bożej arytmetyki, gdzie są dwie płcie i jedna prawda. Czy da się dziś myśleć o płci jako prostej opozycji: męskie – kobiece?
Alicja Długołęcka: Dać się da. U nas dominuje model, który można określić jako południowoamerykański, opierający się na karykaturalnie wręcz sprecyzowanych rolach płciowych. Jednocześnie Polacy otwierają się na idee postulujące szacunek dla ludzkiej różnorodności i partnerstwa. Ale gdy brać pod uwagę perspektywę współczesnej nauki, to już od lat 70. nie da się postrzegać płci jako prostej opozycji męskości i kobiecości. W naukach społecznych momentem zwrotnym były prace wybitnego francuskiego filozofa, historyka i socjologa Michaela Foucaulta. Uważał on, że tworzenie prostych kategorii jest z jednej strony zabawą, wynikającą z niedostatecznej wytrwałości poznawczej, z drugiej uprawianiem polityki i reglamentowaniem władzy. W psychologii przełomowe były prace amerykańskiej psycholożki Sandry Bem, która odrzuciła całkowicie klasyczne pojęcie płci psychologicznej jako czegoś niezmiennego, przypisanego genitaliom, z jakimi się rodzimy. Badania, wzbogacone o perspektywę feministyczną, jasno pokazały, że płeć to relatywne pojęcie. W latach 90. Judith Butler, amerykańska filozofka feministyczna, całkowicie zdekonstruowała płeć, tworząc teorię queer.
Rodzina w większości kultur jest instytucją polityczną
Jednak stereotypy są strasznie mocne. Tadeusz Dołęga-Mostowicz powieść o samodzielnych, pracujących kobietach zatytułował „Trzecia płeć”. Skąd w nas tak silna potrzeba kategoryzacji? Odwieczny sen o symetrii?
W licznych kulturach, zwłaszcza judeochrześcijańskiej i islamskiej, wiele osób reaguje agresją na wszelkie próby relatywizacji ról płciowych.