Sztuka w powstaniu i o powstaniu. Motyw elegijny

W malarstwie polskim – najdobitniej w sztuce – powstanie przyczyniło się do przedłużenia obowiązywania kanonu romantycznego. Klęska zrywu niepodległościowego nie pozwalała zapomnieć o patriotycznych powinnościach ludzi kultury.

Muzeum Literatury/EAST NEWS „Kucie kos”, rysunek Artura Grottgera z cyklu „Polonia”, 1863 r.

DOKUMENTALIŚCI. Posługując się stylistyką najpierwszego dziś apologety zrywów powstańczych, Jarosława Marka Rymkiewicza, należałoby użyć stwierdzenia, że dla wielu polskich artystów, poza wszystkim innym, powstanie styczniowe było momentem krwawego – również w sensie dosłownym – chrztu. Wprawdzie o świadomym zaangażowaniu politycznym artystów w Polsce możemy mówić z pełnym przekonaniem już w odniesieniu do doby Sejmu Wielkiego i insurekcji kościuszkowskiej, ale ówczesne społeczne postawy miały nieco inny charakter.