Japońskie ogrody. Nie tylko w Kraju Kwitnącej Wiśni

Odnajdziemy je w wielu zakątkach Europy, urządzonych według tradycyjnych reguł sztuki ogrodowej Kraju Kwitnącej Wiśni. To miejsca kontemplacji zjawiska przemijania, zachwytów nad feerią kolorów i przemyślnym układem kształtów, doświadczania harmonii, a nawet zobaczenia ciszy.

Ponad 1000 lat tradycji

Właśnie w Japonii, w XI w., powstało najstarsze na świecie dzieło na temat ogrodnictwa traktowanego jako artyzm. Autor „Sakuteiki” zaleca, by w krajobrazie tworzonym ludzką ręką odtwarzać naturę i dążyć do zharmonizowania go z otoczeniem. W sztuce ogrodowej Kraju Kwitnącej Wiśni liczą się jednak nie tylko aspekty estetyczne, ale też filozoficzne, a nawet religijne, gdyż wzięła ona swój początek z przestrzeni sacrum rozciągającej się wokół świątyń. Bazą ideową stał się shintoistyczny kult zjawisk atmosferycznych, przyrody, skał, wody itd., do tego dołączyły wpływy chińskie oraz buddyzm. Ten ostatni przyniósł ze sobą postulat prostoty i estetykę wręcz minimalistyczną, która odbierana jest przez wielu w Europie jako awangardowa.

Jardin, Île de Versailles © Ville de NantesPopularny w japońskiej kulturze ogród obrazowy służy do kontemplacji. Często podziwia się go z perspektywy pawilonu, domu, tarasu. Widoki są starannie kadrowane w ramach wyznaczonych przez otwory okienne lub rozsuwane drzwi.

Karesansui – suchy krajobraz

W kolejnych wiekach wykształciło się wiele typów japońskich ogrodów, praktycznie każda epoka dołożyła do skarbca tej tradycji swoje dziedzictwo. Powstały m.in. ogrody spacerowe, herbaciane i zen. Te ostatnie, związane z buddyzmem i traktowane jako narzędzie medytacji, przeznaczone były do kontemplacji z wybranego miejsca, a nawet z jednej pozycji – zwykle siedzącej. Komponowane ze skał symbolizujących góry, żwiru lub piasku oznaczających morza, rzeki, jeziora, czasem też z mchu (w roli odpowiednika lasu) zyskały miano „ogrodów suchego krajobrazu”. Desenie formowane przez grabienie żwiru przypominać miały wiry wodne lub lustro wody pomarszczone na wietrze. Z ascetycznością, także barwną, suchego ogrodu kontrastuje często idący z nim w parze kolorowy „ogród zewnętrzny”, stanowiący rodzaj tła.

Klaudia CieplińskaOgród Siruwia w Karkonoszach. Jest otoczony lasem i zajmuje aż kilka hektarów, ale każdy fragment przestrzeni czymś się wyróżnia. W pawilonach można oglądać zbiory lalek kokeshi, samurajskich zbroi, broni, a także kolekcje drzewek bonsai.

Spacer w rytmie przemijania

W epoce Edo (1603–1868) wykształciła się kolejna forma ogrodu – spacerowy, przeznaczony do przechadzek.