Każda epoka ma swoje słodkie słówka. Dawniej były to słówka pobożne, potem wzniośle patriotyczne, choć czasami zdarzały się jakieś wtręty niby-świeckie i kosmopolityczne, jak „szczęście ludzkości”, „humanizm” czy „postęp”. Dziś nie wypada sięgać do tego emfatycznego repertuaru. W dobrym guście jest powściągliwość. Entuzjazm i gorące uczucia kojarzą się z naiwnością i egzaltacją, które nazbyt są, jak na nasze obłudne stosunki, duszę odsłaniające. Tej epoce, a zwłaszcza tu, na peryferiach Wielkiego Świata, bardziej odpowiadają kategorie „co złego, to nie ja”, jakieś niejasne i rozmyte, jak „godność” albo „dialog”. Działają one, dopóty nikt nie zapyta, o co właściwie chodzi, dopóki nie powie „sprawdzam”. Ale nikt nie mówi „sprawdzam” – i o to właśnie chodzi! Obłuda zawsze górą! Taki jest sens chromolenia o dialogu. Gęby pełne tego obmierzłego i oszukańczego słówka nie zaznały nigdy szczerej i uczciwej rozmowy. Zamiast rozmawiać, jak człowiek z człowiekiem, wolą nieustannie deklarować „wolę dialogu”. Byleby tylko nie brać się do rzeczy samej, byle tylko zastąpić to, czego nie umieją, pustosłowiem. Skąd się wzięli „dialogersi”? Historia jest cokolwiek „insiderska”, a wtajemniczonych jest niewielu (do dziś). Owóż, jak nie wiadomo, o co chodzi, to chodzi o pieniądze albo… o Żydów. W tym przypadku idzie właśnie o Żydów i wcale niebagatelną kwestię odnalezienia wspólnego języka, którym mogłyby porozumiewać się ze sobą światłe elity judaizmu i chrześcijaństwa. A porozumiewać się powinny, bo przecież Biblia jest hebrajska, zaś jej bohaterowie to Żydzi. W odróżnieniu od plebejskiego chrześcijaństwa, które najczęściej było antysemickie (choć teraz mamy wiele „ludowych” Kościołów chrześcijańskich, które akurat wręcz odwrotnie – miłują Żydów jako strażników Ziemi Świętej), elity chrześcijańskie zawsze były świadome „hebrajskości” tej wiary oraz uczoności rabinów. Zawsze też szukano kontaktu z żydowskimi mędrcami. Współczesną odsłoną długiej historii tego kompleksu jest łączący oba wyznania nurt teologiczno-filozoficzny znany jako personalizm. Jego odmianą jest natomiast „filozofia dialogu” (czasami zwana też filozofią spotkania, a po Tischnerowsku filozofią dramatu). Wymyślili to filozofowie żydowscy, na czele z Martinem Buberem i Emmanuelem Lévinasem, a podjęli autorzy protestanccy i katoliccy – w tym drugim przypadku pod dyskretnym patronatem władz kościelnych, pragnących mieć „na boku”, czyli obok tomizmu, jakąś koncepcję bardziej strawną dla współczesnej inteligencji. Personalizm jest sentymentalny i nie epatuje dogmatyczną teologią, dzięki czemu pasuje do laickich nastrojów naszych czasów, udzielających się nawet tzw. inteligencji katolickiej. Dialogizm zaś uzasadnia rozmawianie z każdym, czyli również z Żydami. Nic dziwnego, że katolicka ortodoksja nie cierpi tych wszystkich „dialogersów”. Niestety, trzymał z nimi Jan Paweł II, przez co od lat 80. tomiści musieli nie cierpieć w milczeniu. Jednakże gdy papież był jeszcze skromnym ks. doc. Wojtyłą, to nie miał na KUL lekko. Jakoż i nie miał lekko w Krakowie ks. Tischner. Lekko to mieli akurat tomiści, na czele z Mieczysławem Krąpcem. Ale to już inna historia. W co się tu gra? Ano gra się na starą nutę o wiecznie rozdyskutowanych Żydach. W teologii żydowskiej Mojżesz i inni mędrcy rozmawiają sobie z Bogiem, a rabini wiecznie się o wszystko spierają, szarpiąc się przy tym za brody. Jak na czasy starożytne, to faktycznie niemało w tym było wolności. Taki na przykład Jezus, nie będąc oficjalnym kapłanem, mógł wedle relacji przez kilka lat odsądzać od czci i wiary najsilniejszą frakcję kapłańską, czyli faryzeuszy, przynajmniej do