Osoby czytające wydania polityki

Wiarygodność w czasach niepewności

Wypróbuj za 11,90 zł!

Subskrybuj
Kraj

Cóż to jest prawda?

Prawda bywa niebezpieczna i obrazoburcza, a wtedy lepiej ją owijać w bawełnę.

Już Platon złościł się na ludzkie „opinie”, a raczej „doksę”, bo tak mówiło się w Grecji na poglądy. Demokracja przyniosła bowiem Atenom znany do dziś paradoks życia publicznego, polegający na tym, że ogłoszenie prawdy wraz z dowodami wcale nie unieważnia fałszywych mniemań. Nadal można je głosić, „nie zgadzając się” z prawdą. Wolność intelektualnej ekspresji bywa w życiu publicznym wartością ważniejszą niż prawda, mimo że każda opinia pretenduje do prawdziwości i nie chce być tylko „opinią”! Bo też w demokracji nie można nikomu zamknąć ust (choćby i prawdą) i nie ma żadnego autorytetu, który władny byłby rozstrzygać, co jest prawdą. Głosicielom prawdy pozostają jedynie ich argumenty i dowody, a te nie działają i nie są słuchane, gdy ktoś – z racji upodobań, przyzwyczajeń czy interesów – woli słuchać siebie i miłych sobie treści, nie zważając na cudze pretensje do prawdy i moc cudzych dowodów.

W taki sposób w życiu publicznym powstaje nawis kołtuństwa, bredni, fałszu i mitomanii, których w żaden sposób wyplenić nie można, a które za to mają liczebną przewagę nad słowami prawdy. Fantazji i głupstw jest bowiem więcej niż prawd, gdyż można je bez wysiłku wymyślać. Tej niefortunnej sytuacji wcale nie pomaga łatwość mieszania prawdy z fałszem oraz pokusy, którym ulegają ludzie mądrzy i roztropni, aby do prawdy dodawać coś zupełnie nieprawdopodobnego (na przykład jakiś mit) na użytek mniej wyrobionych odbiorców.

Bo też prawda bywa niebezpieczna i obrazoburcza, a wtedy lepiej ją owijać w bawełnę. Trzeba nią gospodarować oszczędnie i ostrożnie, a najlepiej kontrolować i poskramiać. Od starożytności zajmuje się tym z zapałem władza, posługując się przy tym retorami, nauczycielami i kapłanami. Nowoczesność tylko zacieśniała więź między wiedzą i władzą, twórczo rozwijając propagandę, manipulacje i wszelkie „pranie mózgu”, doskonale znane już od tysięcy lat.

Polityka 30.2023 (3423) z dnia 18.07.2023; Felietony; s. 89
Reklama