Osoby czytające wydania polityki

„Polityka” - prezent, który cieszy cały rok.

Pierwszy miesiąc prenumeraty tylko 11,90 zł!

Subskrybuj
Nauka

Pochwała przaśności

Skąd ten sukces Słowian

Grób wielkomorawskiego rycerza z IX w., odkryty na Morawach niedaleko zamku Pohansko pod Brzecławiem. Grób wielkomorawskiego rycerza z IX w., odkryty na Morawach niedaleko zamku Pohansko pod Brzecławiem. CTK / PAP
Czy sukces osadniczy Słowian wziął się stąd, że byli prości i mało wymagający? Spór o ich pochodzenie bliski jest rozstrzygnięcia.
Miniatura kroniki Radziwiłłowskiej (późny XV wiek) ukazująca zniewolonych Słowian ciągnących wóz ambasadora Awarów przybywającego na dwór bizantyjskiego cesarza Herakliusza.EAST NEWS Miniatura kroniki Radziwiłłowskiej (późny XV wiek) ukazująca zniewolonych Słowian ciągnących wóz ambasadora Awarów przybywającego na dwór bizantyjskiego cesarza Herakliusza.

Tajemnica pochodzenia Słowian wciąż dzieli naukowców, bo nie wiedzieliśmy dotąd, jaki bodziec uruchomił po połowie pierwszego tysiąclecia n.e. niezwykły proces slawizacji ogromnych obszarów Europy. Niespodziewane wytłumaczenie podpowiadają niedawne wyniki badaczy grenlandzkich rdzeni lodowych, którzy dostrzegli wielki kryzys klimatyczny w połowie VI w. n.e. Geologom udało się zidentyfikować jego przyczynę: wielki wybuch wulkanu Ilopango w Salwadorze, który był jedną z pięciu najpotężniejszych erupcji w ciągu ostatnich 10 tys. lat. Ok. 535 r. wyrzucił on do atmosfery takie ilości pyłów i gazów, że spowodowało to globalny kryzys klimatyczny.

Utrzymujące się w hemisferze pyły sprawiły, że lata 536–43 były najzimniejszymi w ciągu ostatnich 2 tys. lat, co potwierdza struktura datowanych na ten czas słojów drzew. Na północnej półkuli nastąpił spadek temperatury o 2–4 st. Celsjusza, spowodowany redukcją docierającego do ziemi światła słonecznego. Potwierdzają to starożytni kronikarze (Prokopius, Kasjodor i Jan z Efezu), którzy zanotowali ściemnienie słońca i zimne lata, co przyniosło kilkunastoletnie zmniejszenie produkcji rolnej – szczególnie w strefie klimatu umiarkowanego. Na to nałożyła się jeszcze tzw. pandemia justyniańska, czyli dżuma, która uderzyła w Europę w 541 r.

Skumulowane skutki tych wydarzeń spowodowały gigantyczny kryzys ekonomiczno-demograficzny nie tylko w Ameryce Środkowej, gdzie zachwiał cywilizacją Majów, ale i w Europie. Szacuje się, że na obszarze śródziemnomorskim populacja spadła o ok. 25 proc., a w południowej Skandynawii nawet o połowę! Archeologicznie jest to widoczne w znacznej redukcji osadnictwa i aktywności rolniczej. Skutkiem tego było zbiednienie ludzi, generalny regres kulturowy, a na terenach ubogich w zasoby naturalne upadek elit i rozpad ponadlokalnych instytucji społecznych.

Polityka 49.2021 (3341) z dnia 30.11.2021; Nauka i cywilizacja; s. 71
Oryginalny tytuł tekstu: "Pochwała przaśności"
Reklama