Hunowie i Awarowie: uwodziciele ze Wschodu. Nie tacy okrutni, jak ich malują

Pochodzenie i szlaki wędrówek legendarnych Hunów i Awarów do niedawna pozostawały zagadką. Dziś wiemy, że pierwsi stepową krew chętnie mieszali z miejscową. Drudzy nie chcieli jej rozcieńczać.

Kecskemét, Katona József Múzeum, Á.Vágo, J.Lipták/LDA Sachsen-Anhalt, Naturhistorisches Museum, Wien (1) Awarska klamra do pasa z bogatego grobowca w Kunbábony na Węgrzech. (2) Brązowy grot. (3) Żelazne strzemię. (4) Huńskie wędzidło z grobu księcia w Grossörne w Turyngii. (5) Trzeci kręg lędźwiowy z wbitym huńskim grotem strzały.

Przybyli ze wschodu. W Europie pojawili się z przytupem końskich kopyt. Najpierw na stepach nadczarnomorskich ok. 370 r. doprowadzili do upadku gockiego królestwa Hermanaryka i ucieczki jego ludzi do Cesarstwa Rzymskiego. Później wzięli pod kontrolę plemiona germańskie Ostrogotów i Gepidów, które przyszły z północy i przez 200 lat mieszkały na terenie dzisiejszych Węgier i Rumunii. Stworzone tam przez nich z końcem IV w. imperium było konfederacją plemion związanych umową z dworem huńskich wodzów – dlatego nawet słynny Attyla, zwany przez chrześcijan „biczem bożym”, nie był jednowładcą. Ich kolejnym krokiem były najazdy na rzymską Galię. W 451 r. oddziały Attyli splądrowały Wormację, Moguncję, Kolonię, Reims, Amiens. Hunowie to lud, który półtora tysiąca lat temu zdominował Kotlinę Karpacką.

Później ruszyli na Rzym. Choć go nie zdobyli i w 454 r. stracili swoje imperium (po klęsce na równinie katalunijskiej koło Orleanu i śmierci Attyli przegrali decydujące starcie z germańskimi wasalami pod Nedao w Chorwacji), pokazali hordom barbarzyńców, że wkroczenie do Italii jest możliwe. Ci zaś skrzętnie tę wiedzę wykorzystali, doprowadzając do upadku zachodniego Imperium Romanum. Archeolożka Susanne Hakenbeck i paleoklimatolog Ulf Büntgen z Cambridge University przekonują w grudniowym „Journal of Roman Archaeology”, że Hunowie zaczęli nękać ziemie kontrolowane przez Cesarstwo Rzymskie nie z powodu imperialnych instynktów, ale z niedoboru pożywienia. Słoje drzew wskazują na panującą w Kotlinie Karpackiej między 420 a 450 r. straszną suszę. Być może właśnie dlatego Attyla zażądał od cesarza Walentyniana III pasa ziemi wzdłuż Dunaju – bo nadawała się do wypasu zwierząt.

Byli dzicy i okrutni. Jedli półsurowe mięso ubite pod siodłami, życie spędzali na grzbietach koni, nie umieli uprawiać roli – taki obraz stworzył historyk Ammianus Marcellinus.