Czas na wypas
Jak wyglądałaby Polska, gdyby nie było tu ludzi. I dlaczego warto o tym pomyśleć
JĘDRZEJ WINIECKI: – Co pan bada?
SZYMON CZYŻEWSKI: – W powszechnym wyobrażeniu za środowisko warte szczególnej ochrony uchodzi gąszcz leśnych ostępów. Tymczasem ponad 70 proc. roślin uważanych u nas za typowo leśne najlepiej czuje się na terenach półotwartych. Także różnorodność chrząszczy czy ptaków jest największa raczej na skraju lasu i na łąkach. Owszem, w mrocznej kniei też buzuje życie, ale gatunków jest tam zdecydowanie mniej. Zrozumienie tego paradoksu staje się tym pilniejsze, im bardziej pogłębia się załamanie różnorodności biologicznej. Bez połapania się w tych zależnościach nie damy rady skutecznie chronić jej resztek. To właśnie badam.
Bardzośmy nabroili?
Wierzymy w mit nieskażonego cywilizacją szlachetnego dzikusa. Ale człowiek pierwotny wcale nie żył w zgodzie z naturą. Bardzo wcześnie wywołaliśmy spadki liczebności dzikich zwierząt, zwłaszcza największych roślinożerców. Podobnie było na innych kontynentach, do których docierał człowiek rozumny. Wymieranie ruszyło 45–30 tys. lat temu w Europie, 20 tys. lat temu w Ameryce i 50 tys. lat temu w Australii. Wielkie zwierzęta przetrwały jedynie w Afryce i częściowo w Azji. Skoro ciosy i kości mamutów były wykorzystywane do budowy sporych schronień, to polowania musiały być prowadzone na dużą skalę.
Jak zatem wyglądała prawdziwa dzicz?
By ją zobaczyć, cofnijmy się do interglacjału eemskiego, okresu sprzed 132–115 tys. lat. Utrzymywał się wtedy klimat podobny do dzisiejszego. Homo sapiens jeszcze nie nadszedł, byli jedynie neandertalczycy, ale w niewielkiej liczbie, więc na ekosystem wpływali tylko w niewielkim stopniu. Pejzaż wydaje się zaskakujący. Patrząc z lotu ptaka, widzielibyśmy mozaikę.