20 lat nowej Polski w reportażach według Mariusza Szczygła, Czarne, Wołowiec 2009, s. 472
W tej książce przeglądamy się jak w lustrze. Od szoku, jakim był początek nowej Polski, aż po emigrację zarobkową do Wielkiej Brytanii. Mariusz Szczygieł wybrał do swojej antologii 26 reportaży z ostatnich dwudziestu lat. Są tu teksty publikowane w „Gazecie Wyborczej”, ale i w „Polityce” – świetne reportaże Ewy Winnickiej o początkach warszawskiego centrum handlowego Arkadia, Edyty Gietki o architekturze polskiej prowincji i Marcina Kołodziejczyka o „trendsetterach” i „lansie”. Są teksty o Amwayu, disco polo, modzie na siłownię, o Radiu Maryja, aborcji, jest też wstrząsający reportaż Ireny Morawskiej „Dług”, na podstawie którego powstał potem film Krzysztofa Krauze. I anonimowy dziennik gracza na giełdzie, który jak połowa Polaków w 1994 r. kupował akcje Banku Śląskiego. W 1989 r. Szczygieł kupuje sobie bez kolejki polędwicę sopocką i zjada ją całą, bo wreszcie jest. Opisuje to w quasi-dzienniku z lat 1989–1992. Widać w tych zapiskach, jak nagle zostaliśmy wrzuceni w nową rzeczywistość, do której trzeba było dopiero stworzyć sobie nową mentalność. Tymczasem byliśmy jak bohater reportażu Wojciecha Tochmana o człowieku, który ocknął się na torach bez pamięci, kim jest. My wszyscy po 1989 r. byliśmy „jak człowiek z anulowaną pamięcią, który uczy się wszystkiego na nowo (…) sklep żądał, żebyśmy mówili na niego shop; prażynki żądały, żeby nazywać je chipsami”. A przeszłość została odcięta. Fascynująco jest odbyć tę podróż wstecz, bowiem dopiero teraz tamtą rzeczywistość możemy uchwycić i zobaczyć z wielu punktów widzenia.