Archiwum Polityki

Gdzie jest Śląsk

W „Polityce” w wakacyjnym Półprzewodniku czytam: „Śląsk to także Częstochowa z Jasną Górą na północy (...) pośrodku zaś (...) kraina z własną pustynią (Błędowską)”. W tekście artykułu mówi się też o Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu, który „rozsławił przed wojną Jan Kiepura, a po wojnie Edward Gierek”. W „Gazecie Wyborczej” z 4 sierpnia czytam: „Znów tysiące Ślązaków przybyło wczoraj na pogrzeb Edwarda Gierka”. Wszystkie te fragmenty utrwalają, niestety, powszechną w naszym kraju niewiedzę geograficzno-historyczną o Śląsku i Ślązakach.

Zacznijmy od szczegółu personalnego: urodzony w 1913 r. w Porąbce, dziś należącej administracyjnie do Sosnowca, Edward Gierek nie był Ślązakiem, jak sądzi większość, lecz Zagłębiakiem. Nie negując udziału Ślązaków w jego pogrzebie, śmiem twierdzić, że żegnały go jednak raczej tysiące Zagłębiaków.

Bo też Sosnowiec z Porąbką i Zagórzem (gdzie pochowano zmarłego), Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Będzin, a także Zawiercie i Częstochowa dopiero od 1945 r. weszły w skład województwa śląsko-dąbrowskiego, potem katowickiego, a dziś śląskiego, ale nie są historycznym Śląskiem! Do 1939 r. należały do województwa kieleckiego, kiedy zaś przez 123 lata (1795–1918) Polski nie było na mapie Europy, stanowiły część zaboru rosyjskiego. Olkusz i jego okolice z Pustynią Błędowską z kolei weszły do województwa katowickiego dopiero w 1975 r.

O rejonach wszystkich zaś tych miejscowości trzeba z naciskiem powiedzieć, że etnicznie i językowo należą do Małopolski (Ślązak z Katowic i Zagłębiak z Sosnowca, choć trudno dziś określić, gdzie kończy się jedno z tych miast, a zaczyna drugie, to doprawdy dwa światy językowe, różniące się głównie intonacją, melodyką mowy, a i szczegółami leksykalno-gramatycznymi).

Dopowiedzmy teraz, że do tejże Małopolski należały do XIII wieku ziemie dzisiejszego Górnego Śląska, które dopiero wtedy książę raciborski odkupił od księcia małopolskiego i do Śląska najrdzenniejszego przyłączył – tego z historyczną stolicą Wrocławiem oraz Opolem, Legnicą, Jaworem, Świdnicą, Bolesławcem, Zgorzelcem.

Kościół – instytucja wyjątkowo do tradycji przywiązana – ten historyczny stan utrzymywał aż do roku... 1821. Biskupstwo wrocławskie ciągle należało do metropolii gnieźnieńskiej, a takie śląskie w dzisiejszym odczuciu miejscowości jak Chorzów, Bytom, Piekary, Tarnowskie Góry czy Bogucice (dziś część Katowic; jeszcze stosunkowo niedawno to maleńkie Katowice były częścią starej parafii boguckiej) nadal podlegały biskupstwu krakowskiemu.

Polityka 35.2001 (2313) z dnia 01.09.2001; Społeczeństwo; s. 78
Reklama