Archiwum Polityki

Generał „Zo”

97-letnia profesor Elżbieta Zawacka, jedyna kobieta-cichociemny, odebrała nominację na stopień generała brygady. Zawacka, pseudonim Zo, to legenda kurierów Armii Krajowej.

Jeszcze przed wojną działała w Przysposobieniu Wojskowym Kobiet, kierowała jego strukturami na Śląsku. We wrześniu walczyła w Kobiecym Batalionie Pomocniczym. Broniła Lwowa. Jeszcze w trakcie kampanii wrześniowej tworzyła na Śląsku zalążki Służby Zwycięstwu Polski. W 1940 r. została kurierem Komendy Głównej ZWZ-AK. Ponad sto razy nielegalnie przekraczała granice. Dostarczała meldunki i pocztę Komendy Głównej AK do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie.

Jedyna kobieta, która przeszła szkolenie cichociemnych. W 1943 r. zostaje zrzucona na okupowane terytorium Polski na spadochronie.

Tę wrześniową noc pamiętam jak dziś. Wygwieżdżone niebo nad Morzem Północnym, światła miast... Było nas skoczków troje. Gdy otworzył się luk samolotu, jeden z cichociemnych dworsko się ukłonił i zawyrokował: Panie mają pierwszeństwo! Pode mną otchłań, ale cóż było robić – skoczyłam pierwsza!

Zo walczy w Powstaniu Warszawskim. Zdemobilizowana wraca do zawodu nauczycielskiego. Aresztowana przez UB, z dziesięcioletnim wyrokiem trafia do więzienia. Odsiedziała prawie połowę. Rozpoczyna karierę naukową na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Na emeryturę odchodzi w 1978 r. z tytułem profesora zwyczajnego. Właśnie wtedy znajduje czas na – jak mówi – dzieło życia: Fundację Archiwum Pomorskie Armii Krajowej. Odznaczona Orderem Orła Białego, Orderem Virtuti Militari i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych.

Prezydent Kaczyński nominację generalską podpisał w Dniu Święta Konstytucji. Zo nie mogła wtedy przyjechać do Warszawy. Uroczystość odbyła się teraz w rodzinnym Toruniu.

Polityka 25.2006 (2559) z dnia 24.06.2006; Ludzie i wydarzenia; s. 17
Reklama