Archiwum Polityki

Największy rezerwat planety

W 1961 r. Antarktydę uznano za dziedzictwo całej ludzkości i postanowiono ją chronić.
Polityka

Na Antarktydę nie mają wstępu wojskowi. Nikt nie może tam kupić nawet metra kwadratowego gruntu. Mimo licznych bogactw naturalnych, w jakie obfituje ta kraina, dotychczas nie zbudowano tam ani jednej kopalni, nie postawiono też żadnej fabryki. W całej Antarktyce nie ma miast, państw i granic, a morza nie zostały pokawałkowane na strefy ekonomiczne. Specjalny status tego obszaru jest chroniony przez Traktat Antarktyczny, który wszedł w życie 23 czerwca 1961 r., a podpisany został 1 grudnia 1959 r. w Waszyngtonie. Dwanaście państw – Belgia, Francja, Norwegia, Wielka Brytania, ZSRR, Argentyna, Chile, USA, Australia, Nowa Zelandia, Japonia i RPA – zdecydowało, że Antarktykę trzeba pozostawić w spokoju, uznając ją za dziedzictwo całej ludzkości. W czasach podziału świata na dwa wrogie obozy było to nie lada osiągnięcie. Antarktyka została z tej zimnowojennej konfrontacji wyłączona i oddana we władanie uczonym, którym zagwarantowano wolność prowadzenia tam badań przez 50 lat (ostatnio przedłużono tę decyzję do połowy XXI w.).

Pierwsi naukowcy pojawili się na Antarktydzie już pod koniec XIX w., jednak liczniej zaczęli tu przybywać dopiero podczas II wojny światowej. Najpierw Amerykanie, a potem kolejne kraje założyły na kontynencie stacje badawcze. Początkowo nauka służyła jedynie za listek figowy. W tle była wielka polityka – chodziło o zaznaczenie swojej obecności i uzasadnienie roszczeń do kawałka kontynentu. Te roszczenia nadal istnieją, np. Wielka Brytania określa duży kawałek Antarktyki jako Brytyjskie Terytorium Antarktyczne, a Nowa Zelandia uważa, że powinna dostać większość Lodowca Szelfowego Rossa. Traktat na razie zamroził te zakusy.

Nie byłoby tej ważnej dla Antarktydy umowy, gdyby nie 1957 r., kiedy to uczeni z całego świata skrzyknęli się i zorganizowali Międzynarodowy Rok Geofizyczny – program wspólnych badań ziemskiej atmosfery, oceanów i lądów.

Cywilizacja Polityka. Cywilizacja. Zeszyt 3. Lata 1961-1965 (90137) z dnia 17.03.2007; s. 54
Reklama