Archiwum Polityki

Narodziny jidysz

Polszczyzna nie odegrała tak znaczącej roli w historii żadnego z języków sąsiadujących jak właśnie w przypadku jidysz, języka Żydów wschodnioeuropejskich.

Do najbardziej charakterystycznych cech społeczności żydowskich rozsianych po całym świecie należy ich wielojęzyczność, odnotowywana od najwcześniejszych czasów biblijnych. Nawet kwadratowe pismo hebrajskie, do dziś nieomylny wyznacznik żydowskości, zostało pierwotnie zapożyczone od Aramejczyków. Język aramejski odegrał istotną rolę w lingwistycznej historii Żydów także w późniejszych czasach. Wraz z hebrajskim, etnicznym językiem Żydów, tworzył on tzw. język święty, mieszankę hebrajsko-aramejską, język dysput prawniczych i uczonych ksiąg religijnych, znany później jako loszn-kojdesz, język święty. (Występujące w tekście wyrazy pochodzenia hebrajskiego podane są tu w wymowie jidysz, tzw. nusech aszkanaz, na sposób aszkenazyjski). Tak jak w każdej innej dziedzinie życia żydowskiego, także tu stosowano najważniejszą dla judaizmu zasadę lechawdil, to jest oddzielania: np. sacrum (kojdesz) od profanum (chojl), czystego (koszernego) od nieczystego (trefnego), powszedniego (wochedik, na co dzień) od świątecznego (szabesdik, na niedzielę, dosł. sobotę) itp.

Język święty i codzienne języki diaspory

Czyniono zatem także różnicę między językiem świętym (loszn-kojdesz), w którym spisano (Tanach, biblia hebrajska) i omówiono (Talmud, nauka) Prawo żydowskie, a utylitarnymi językami dnia codziennego. Należał do nich m.in. język jidysz, nazywany – w odróżnieniu od hebrajskiego – mame-loszn, dosłownie język matczyny. Warto przy tym zauważyć, że języki dnia codziennego zmieniały się w zależności od kraju zamieszkiwania Żydów, wiecznych tułaczy. Tak oto w okresie diaspory powstało kilkanaście różnych języków żydowskich, które miały kilka wspólnych cech, niezależnie od tego, czy ich podstawę stanowiły języki indoeuropejskie (np.

Pomocnik Historyczny Historia Żydów. Trzy tysiące lat samotności. (90144) z dnia 07.05.2008; Historia Żydów; s. 30
Reklama