Archiwum Polityki

Mędrcy z Lublina, mędrcy z Chełma

W 22 miejscowościach województw lubel­skiego i podkarpackiego zobaczyć można dobrze i źle zachowane ślady niegdysiejszej obecności chasydów, zarazem dowody wielo­kulturowości tych ziem.
Polityka

Podróż tym szlakiem warto zacząć od Lublina, zwanego kiedyś Jerozolimą Królestwa Polskiego. Przed wojną mieszkało w nim 40 tys. Żydów. Ci, którzy przeżyli Holocaust, rozpierzchli się po świecie i od lat nie można w mieście zebrać minianu (co najmniej 10 mężczyzn), niezbędnego do odprawiania modłów. Jest tu tylko filia warszawskiej gminy wyznaniowej, z siedzibą w wielkim gmachu przy ul. Lubartowskiej 85, wybudowanym przed wojną ze składek Żydów z całego świata. Zebrał je rabin Meir Szapiro, który był pierwszym rektorem ulokowanej tu słynnej Jeszywas Chachmej Lublin (Uczelni Mędrców Lublina). Kształciło się w niej 300 kandydatów na rabinów. W gmachu były sale wykładowe, dom modlitwy, wielka biblioteka, kuchnia i internat.

Po wojnie budynek jesziwy zajęła Akademia Medyczna. W 2003 r., w ramach restytucji mienia gmin żydowskich, stał się on własnością Gminy Wyznaniowej Żydowskiej z Warszawy. U dozorcy za 6 zł można kupić bilet-cegiełkę i obejrzeć wnętrze. Warto zajrzeć do ogromnej auli pełniącej rolę sali wykładowej i bożnicy. Jest tu izba pamięci i organizowane są imprezy kulturalne, ale kiedy wędruje się korytarzami gmachu, nasuwa się pytanie, czy i jak uda się go ożywić? Nawet jeśli na górnych, remontowanych dziś piętrach powstanie hotel.

Najstarsze wzmianki o Żydach w Lublinie pochodzą z 1336 r. Dość szybko ich gmina, po krakowskiej i lwowskiej, stała się trzecią w Koronie pod względem liczebności. Już w XVI w. była tu jesziwa (wyższa szkoła talmudyczna), a w latach 1581–1764 Lublin był (razem z Jarosławiem) siedzibą żydowskiego Sejmu Czterech Ziem (Waad Arba Aracot): Wielkopolski, Małopolski, Rusi i Wołynia. Król Stefan Batory, szykując się do wojny z Moskwą, nałożył na Żydów ryczałtowy podatek pogłówny. Zadaniem Sejmu Czterech Ziem było jego rozłożenie na żydowskie gminy.

Polityka 28.2009 (2713) z dnia 11.07.2009; Półprzewodnik Polityki; s. 60
Reklama