Nieznany bliski kraj

●●●●○○

Mariusz Surosz, Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010, s. 360

To pozycja dla każdego, komu po lekturze „Gottlandu” Mariusza Szczygła było mało. Mariusz Surosz napisał książkę historyczną, jej 18 rozdziałów to 18 portretów postaci, które w XX w. odegrały istotną rolę w życiu naszych sąsiadów – Czech i Słowacji. Surosz nie pisze klasycznych reportaży, „Pepiki. Dramatyczne stulecie Czechów” to raczej eseje historyczne. Można w nich utonąć w szczegółach, drobiazgach i nazwiskach. Trzeba jednak przyznać, że dla osoby zainteresowanej historią tych dwóch krajów te szczegóły są pasjonujące. I to nie tylko opisana już w Polsce intelektualna historia życia Mileny Jasenskiej, ukochanej Frantza Kafki, czy znana z podziemia biografia filozofa Jana Patoczki. Surosz bardzo ciekawie pisze o założycielach przedwojennej Czechosłowacji: Masaryku, Sztiefaniku, o głównych aktorach tragedii Protektoratu czy kluczowych osobach ery komunizmu. Pisze o tych „dobrych” i tych „złych”, o ojcu Czechosłowackiego komunizmu Gottwaldzie i jedynym niezłomnym, który wbrew rykom Breżniewa nie podpisał protokołów moskiewskich w 1968 r., Frantiszku Krieglu. Z tych portretów wyłania się dokładniej obraz, o którym polski inteligent ma pojęcie dość blade: historia społeczności i państwa zbudowanego na mieszance ideałów europejskiej i amerykańskiej demokracji, rewolucji amerykańskiej i rewolucji francuskiej. Ta mieszanka w konfrontacji z powojennym komunizmem zaowocowała doświadczeniem zupełnie odmiennym od polskiego. Tak opowiedziana historia XX w. pozwala na nasze doświadczenia spojrzeć z zupełnie innej perspektywy.