Architektura Hiszpanii subiektywnie. Projekty kontrowersyjne, spektakularne, śmiałe

Hiszpańskie zabytki nie bez powodu zalicza się do najważniejszych na świecie. Bogactwo kulturowe tego kraju, historyczne miasta i budowle UNESCO uznaje za absolutnie wyjątkowe. To dlatego ponad 40 hiszpańskich obiektów trafiło na listę światowego dziedzictwa i może liczyć na specjalną ochronę. Zresztą dla pałaców, zamków, urokliwych starówek, katedr i klasztorów każdego roku odwiedzają Hiszpanię miliony turystów. Dzięki szczególnym wysiłkom ostatnich 20 lat Hiszpania zasłużyła na miano międzynarodowego ośrodka innowacyjnej i nowoczesnej architektury. Głównie za sprawą artystycznych ingerencji w to, co zastane. Oto znani współcześni architekci – Frank Gehry, Santiago Calatrava, Richard Rogers, Norman Foster i Rafael Moneo – na nowo zaprojektowali budynki już istniejące, dodając im nieco charakteru i niczego nie roniąc z ich wielowiekowej świetności. Dziś to wizytówka tego kraju i esencja XXI-wiecznej awangardy. Zobaczcie sami.
Materiał powstał we współpracy z Ambasadą Hiszpanii.

Turespaña Bilbao – Muzeum Guggenheima. Absolutny punkt zwrotny dla rozwoju współczesnej hiszpańskiej architektury i dla samego Bilbao, o którym turyści być może w innych okolicznościach by nie usłyszeli. Za odważny projekt muzeum odpowiada Frank O. Gehry. Tak powstał dekonstruktywistyczny budynek ze stali tytanowej i szkła. Obiekt bardzo się wyróżnia w okolicy – ze względu na osobliwą, ściągającą wzrok konstrukcję z elementów miękkich, powyginanych, falistych linii i płynnych form. Tę nieregularność widać też w środku, w salach wystawowych, gdzie prezentuje się prace najważniejszych współczesnych artystów. Muzeum jest poza tym pięknie położone – nad rzeką, w której spektakularnie się odbija.

Turespaña Bilbao – most ZubiZuri. Bywa nazywany mostem Calatravy – na cześć projektanta Santiago Calatravy właśnie. Łukowy most wisi nad rzeką Nervión, łączy Uribitarte z Campo Volantín i służy wyłącznie pieszym. Choć trzeba ich było do wędrówki najpierw przekonać – obiekt wykonano ze szkła, które okazało się za śliskie. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom, konstrukcję przykryto efektowną matą. Most jest symbolem Bilbao. W czasie przeprawy można stąd oglądać panoramę miasta.

Turespaña Barcelona – Mies van der Rohe Pawilon. Nazywany także pawilonem barcelońskim, powstał na potrzeby światowej wystawy, zorganizowanej tutaj w 1929 roku (tak się wchodziło na niemieckie stoisko narodowe). Architekt Ludwig Mies van der Rohe wymyślił, że obiekt będzie zbudowany ze szkła, stali, czterech rodzajów różnobarwnego marmuru. Dla efektu w konstrukcję wkomponowano tafle wody. Projekt der Rohe okazał się kamieniem milowym w myśleniu o współczesnej architekturze. Zainspirowani twórcy kolejnych pokoleń wciąż się do niego odnoszą, a przede wszystkim przejęli od niego sposób myślenia i pracy – odwagę w tworzeniu.

Turespaña Barcelona – Torre Abgar. Ikona nowoczesnej hiszpańskiej architektury i dzieło Jeana Nouvela. W wysokim na 144 metry biurowcu pomieściło się 38 pięter. Z zewnątrz obiekt jest podświetlany czterema tysiącami różnokolorowych świateł LED, tworzących na jego ścianach rozmaite mozaiki. Przygotowując projekt, Nouvel inspirował się Gaudim i wzgórzem Monserat. Powstał tak jeden z ciekawszych budynków Barcelony, pod względem innowacyjności zestawiany z Sagrada Familia. Kontrowersyjny, wtopił się już naturalnie w miejski krajobraz.

Turespaña Barcelona – Peix d’or (Złota ryba). Znów obiekt, który miał zdobić wydarzenie sportowe. W 1992 r. rozegrała się tutaj olimpiada. Złota ryba projektu Franka Ghery’ego jest umiejscowiona przy brzegu – jakby z zamiarem zanurzenia się w wodach Morza Śródziemnego. Długa na 56 metrów, wysoka na 35, góruje nad okolicznym terenem. Dobrze widać ją z dystansu – i wygląda jak żywa. To dzięki grze świateł. Miedziane elementy konstrukcji przypominają jak najprawdziwsze rybie łuski.

Turespaña Laguardia (Álava) – winnica Ysios. Prowincja Álava (graniczy z La Rioja) uchodzi za jeden z najpiękniejszych winnych regionów. Musiała tu więc powstać winnica na miarę oczekiwań. Projekt sporządził Santiago Calatrava, najsłynniejszy współczesny hiszpański architekt. To za jego sprawą wina z etykietą D.O.C. Rioja przeniosły się w XXI wiek i kojarzą z najlepiej rozumianą awangardą. Budynek wtapia się nienachalnie w krajobraz u podnóża gór Kantabryjskich i rzędów winorośli.

Turespaña Madryt – CaixaForum Centrum Kultury. Dawniej elektrownia, dziś nowoczesne, multidyscyplinarne Centrum Kultury i perła przemysłowej architektury. Nowego ducha tchnęli w ten obiekt Jacques Herzog i Pierre de Meuron. Na powierzchni 10 tys. m kw. organizuje się wystawy, festiwale muzyczne, spotkania autorskie, debaty i inne wydarzenia kulturalne. Przy CaixaForum można zaś podziwiać pierwszy w Hiszpanii pionowy ogród.

Turespaña Madryt – Muzeum Narodowe Centrum Sztuki im. Królowej Zofii. Otwarte dla publiczności w 1990 r. i niezwykle zasobne. Kolekcja, którą wówczas zaprezentowano, obejmowała dzieła powstałe od końca XIX wieku do czasów współczesnych, zresztą nie tylko hiszpańskich autorów. W 1992 r. do zbiorów dołączyła słynna „Guernica” Pabla Picassa, która wyznacza odtąd kierunek działania tego miejsca. Co ciekawe, w końcówce XVIII wieku w siedzibie dzisiejszego muzeum mieścił się szpital projektu Francesca Sabatiniego. Kolekcja sztuki tak się tu przez lata rozrosła, że w 2005 r. obiekt należało powiększyć. Zadania podjął się architekt Jean Nouvel.

Turespaña Madryt – Terminal 4, lotnisko Barajas. „Madryt jest miastem entuzjastycznie witającym nowoczesne projekty architektoniczne” – podsumował Richard Rogers, projektant odpowiedzialny za odświeżenie Terminala 4 (T4) na lotnisku Barajas w Madrycie. W 2007 r. architekt otrzymał za ten projekt prestiżową Nagrodę Pritzkera. Pomysł polegał na tym, żeby dwa budynki o powierzchni 760 tys. m kw. połączyć podziemną kolejką automatyczną. T4 to zatem jeden z największych, najbardziej spektakularnych i najnowocześniejszych terminali lotniczych na świecie. Każdego roku obsługuje 50 mln pasażerów – zachwycając bez reszty każdego z osobna.

Turespaña Mérida – Narodowe Muzeum Sztuki Rzymskiej. Utworzone w stolicy Estremadury muzeum ma w zbiorach bogatą kolekcję sztuki rzymskiej, uznawaną za najzasobniejszą na Półwyspie Iberyjskim. Znajdziemy tu zatem wszystko, co z prowincjonalnym Rzymem związane: rzeźby, mozaiki, monety, ceramikę, szkło, przedmioty codziennego użytku. Coraz obfitsza kolekcja wymagała godnej przestrzeni. Budynek zaprojektował więc człowiek, którego właśnie przestrzeń fascynuje – hiszpański architekt José Rafael Moneo.

Turespaña Oviedo – Pałac Wystaw i Kongresów. Jeszcze jeden projekt Santiago Calatrava. Oddany do użytku w 2011 roku, wydaje się najbardziej charakterystycznym budynkiem stolicy Księstwa Asturii. To przestrzeń ze wszech miar funkcjonalna – mieszczą się tutaj modułowe sale kongresowe, ogromne audytorium dla 2 tys. widzów, sale wystawowe, biura, hotel i centrum handlowe. W projekcie Calatrava chodziło o mieszaninę nowoczesności i współczesnych technologii – i taki efekt niewątpliwie udało się osiągnąć.

Turespaña San Sebastián – Pałac Kongresowy i Audytorium Kursaal. Włodarze San Sebastián postanowili wyburzyć budynki nadbrzeżne, w których mieściły się dawniej restauracje, kasyno, kino i teatr. Pustą przestrzeń należało więc na nowo zagospodarować. W konkursie zwyciężył ostatecznie projekt José Rafaela Moneo, któremu przyświecało wiele mówiące hasło „Dwie nadbrzeżne skały”. To obiekt zbudowany ze szkła i metalu, jego siłą jest prostota. Skały Moneo budziły kontrowersje, twierdzono, że nie pasuje do otoczenia. Z czasem się do niego przekonano – i słusznie, bo przynosi miastu olbrzymie zyski. Ku uciesze turystów.

Turespaña Santa Cruz de Tenerife – Audytorium „Adán Martín”. Znane także jako Audytorium Teneryfy. Budynek wyrósł w stolicy Teneryfy nad wybrzeżem Atlantyku i jest kolejnym śmiałym konceptem Santiago Calatravy. Uchodzi za jeden z najbardziej awangardowych obiektów wzniesionych na Wyspach Kanaryjskich. Wewnątrz pomieszczono sale koncertowe, tarasy, przestronny hol i galerie. Nocą budynek jest efektownie podświetlany.

Turespaña Saragossa – Wieża Wodna. Czyli Torre del Agua, przygotowana na Expo 2008 wedle projektu Enrique de Teresa. Zbudowana z betonu, szkła i stali, ma 76 metrów wysokości i dziś pełni najróżniejsze funkcje. Wewnątrz można obejrzeć wystawę „Woda dla życia”. Najpopularniejszym eksponatem jest zaś 21-metrowa rzeźba „Plusk”, nazywana także kroplą wody.

Turespaña Walencja – Veles e Vents. Budynek posłużył najpierw sportowcom i jako sceneria dla rozgrywającego się tutaj Pucharu Ameryki. Zmodernizowany przez Brytyjczyka Davida Chipperfielda, nazwą nawiązuje do XVI-wiecznego poematu o sile wiatru. Czteropiętrowy, wielokrotnie nagradzany budynek jest skierowany w stronę morza, dzięki czemu ma się wrażenie, że unosi się nad ziemią. Otwarte tarasy są tu połączone przemyślanym w szczegółach systemem schodów. Teraz mieszczą się tu restauracje, kluby, sale wielofunkcyjne i wystawowe.

Turespaña Walencja – Miasto Sztuki i Nauki. Miasto Sztuki i Nauki to jeden z największych kompleksów popularno-naukowych w Europie. Dla samej Walencji zaś obiekt wręcz symboliczny. Autorami projektu są Santiago Calatrava i Felix Candel. Miasto Sztuki i Nauki jest zachwycająco umiejscowione – w dawnym korycie rzeki Turia, rozpostarte na długości prawie dwóch kilometrów. Na kompleks składa się sześć gigantycznych konstrukcji: Hemisfèric (a tu kino IMAX, w którym wyświetlane są projekcje cyfrowe), Umbracle (otoczony ogrodami punkt widokowy), Muzeum Nauki im. Księcia Filipa (z mnóstwem zajęć interaktywnych w ofercie), Oceanogràfic (największe akwarium w Europie – można tu zobaczyć aż 500 morskich gatunków), Pałac Sztuki im. Królowej Zofii (poświęcony operze) oraz Agora (obszar wielofunkcyjny, miejsce koncertów i innych zdarzeń kulturalnych). Teraz przyjrzymy im się bliżej...

Turespaña Miasto Sztuki i Nauki – L’Hemisfèric. Przypomina ludzkie oko. Takie, które spogląda na świat i próbuje go zrozumieć, ogarnąć, okiełznać. Obiekt ma 13 tys. m kw. powierzchni, w jego wnętrzu znajdziemy planetarium oraz kino IMAX. Można tu też oglądać spektakle laserowe.

Turespaña Miasto Sztuki i Nauki – L’Oceanogràfic. Otwarte w 2002 r., największe oceanarium w Europie – ma aż 110 tys. m kw. powierzchni! Znajdziemy tu 13 ekosystemów światowych mórz i 500 gatunków morskich zwierząt. A ponadto: rekonstrukcje podziemnych krajobrazów, delfinarium, wyspy lwów morskich. Pod ziemią ulokowano restaurację. Też nietypową – dzięki szklanym ścianom możemy i jeść, i oglądać podmorskie krainy.

Turespaña Miasto Sztuki i Nauki – El Museu de les Ciències Príncipe Felipe. To muzeum XXI wieku, znajdziemy tu zatem ekspozycje najnowszych osiągnięć w dziedzinach nauki i techniki. Na przykład gigantyczne wahadło Foucaulta i rzeźbę przedstawiającą podwójną helisę DNA. Zajęcia dla gości mają tu często charakter interaktywny, przyjemne łączy się z pożytecznym. Budynek ma trzy piętra – sporo do zgłębiania!

Turespaña Miasto Sztuki i Nauki – El Palau de les Arts Reina Sofía. Futurystyczna konstrukcja owalna z trzema scenami. Salę Principal przeznacza się głównie na spektakle operowe i balet, w Auli Magistral grają zaś małe, obiecujące zespoły. Jest też Auditorio, które zdoła pomieścić 1,4 tys. widzów. I wreszcie Teatro Martín i Soler, gdzie uprawia się rzemiosło artystyczne i prowadzi zajęcia specjalizacyjne.

Turespaña Miasto Sztuki i Nauki – L’Umbracle. Stąd Miasto Sztuki i Nauki widać najlepiej. L’Umbracle jest szeroką na 320 m i długą na 60 m zieloną promenadą. Ma 17,5 tys. m kw. powierzchni i jest scenerią dla rozmaitych wystaw. Poustawiane tutaj rzeźby są dziełami międzynarodowej sławy artystów. Elementem promenady jest także parking dla 900 samochodów osobowych i 20 autobusów. Ozdobiony osobliwie, jak tylko Hiszpanie potrafią – ogrodem z bujnych drzew różnego gatunku.