Psychologowie poznawczy uważają, że ludzie mają różne automatyczne myśli, które sprawiają im problemy. Na przykład taką: Uważam, że wszyscy są źli, wszyscy chcą mnie oszukać i wykorzystać. Ponieważ tak myślę, unikam kontaktów lub okazuję innym swoją podejrzliwość. Moje zachowanie z kolei wpływa na zachowanie innych osób i koło się zamyka.
O Polakach nie od dziś wiadomo, że są jednym z bardziej nieufnych społeczeństw, a więc ta automatyczna podejrzliwość jest u nich dość powszechna. Nie bardzo wierzymy w cudze dobre intencje i uczciwość. Czy mamy do tego realne powody?
Test portfela
Miesięcznik „Reader’s Digest” od lat 90. bada uczciwość mieszkańców różnych krajów świata. Robi to za pomocą dość prostego eksperymentu. W różnych miastach, w miejscach publicznych, np. na przystankach autobusowych, parkach, centrach handlowych, reporterzy miesięcznika „gubią” portfele z równowartością 50 dol. W portfelach oprócz pieniędzy jest również nazwisko właściciela, jego numer telefonu oraz rodzinne fotografie. Aranżuje się więc sytuację, w której znaleźć się może każdy z nas – zarówno jako ten, kto zgubił, jak i ten, kto znalazł. Do tej pory reporterzy „zgubili” 1100 portfeli. Intencja eksperymentu jest taka, aby wystawić na próbę uczciwość mieszkańców różnych krajów i zobaczyć, czy tych, którzy zwrócą portfele właścicielowi (reporterowi lub reporterce „Reader’s Digest”), coś łączy.
Z 1100 „zgubionych” portfeli wróciło 44 proc. Najwięcej, bo 100 na 100 w Norwegii i Danii; 90 proc. w Singapurze; 83 proc. w Nowej Zelandii; 80 proc.