Wychodzisz ze sklepu z kolejną parą butów, najmodniejszą sukienką i niepotrzebną bluzką. Przy wymianie garderoby na letnią/zimową okazuje się, że twoja szafa pęka w szwach, szykując się na wieczorną kolację, nie masz co na siebie włożyć, a ze spłatą kart kredytowych masz duży problem. Czy kupione rzeczy nosisz, cieszą cię czy też zaraz, gdy za nie zapłacisz, dopada cię poczucie winy?
Jednym z nowych rodzajów uzależnień, które dopiero od niedawna wzbudza zainteresowanie psychologów i psychiatrów, jest zakupoholizm. Przyjmuje się, że to specyficzna odmiana uzależnienia od czynności, polegająca na natrętnej, wywołującej dyskomfort psychiczny, potrzebie kupowania i uczuciu spadku napięcia po dokonaniu zakupu. Kupowanie ma charakter nerwicowy, co oznacza, że można je traktować jako specyficzną formę zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Motywem robienia zakupów jest nie tyle potrzeba posiadania czegokolwiek, ile pragnienie uwolnienia się od napięcia i towarzyszących mu negatywnych emocji.
Choć w naukowych klasyfikacjach zaburzeń psychicznych (takich jak DSM-IV czy ICD-10) kompulsywne kupowanie nie figuruje, w tej chwili już wiadomo, że uzależnienia od czynności, m.in. hazard czy zakupoholizm, są zaburzeniami tak samo poważnymi jak uzależnienie od substancji psychoaktywnych. Badania wskazują, że mechanizmy fizjologiczne uzależnionych behawioralnie są niemalże identyczne jak mechanizmy osób borykających się z uzależnieniem od alkoholu czy narkotyków.
1. Zakupoholik odczuwa przymus kupowania, po którym doświadcza nagłej, pozytywnej zmiany samopoczucia (efekt nagrody) – jednak później następuje smutek i poczucie winy.
2. Zakupoholik stale zwiększa ilość czasu i pieniędzy przeznaczanych na zakupy, podobnie jak narkoman zwiększa dawki narkotyku.