Polska młodzież politycznie bierna

Dziewięciu na dziesięciu polskich nastolatków jest przekonanych, że politycy dbają jedynie o swoje kariery. Niemal 8 na 10 ankietowanych twierdzi, że nie ma żadnego wpływu na to, co robi rząd, a trzy czwarte uczniów nie potrafi sprecyzować swoich poglądów politycznych. „Raczej uważną” obserwacją sceny politycznej pochwalił się raptem co dziesiąty uczeń, a „bardzo uważną” – 3 proc. To wyniki przeprowadzonych przez CBOS w 2013 r. badań uczniów ostatnich klas liceów, techników i zasadniczych szkół zawodowych. Jednocześnie osoby w wieku 18–24 lat wykazują najwyższy spośród wszystkich grup wiekowych poziom nieufności – wynika z sondażu CBOS z 2012 r. Badacze społeczni alarmują już od kilku lat: młodzi ludzie są politycznie wyalienowani, zniechęceni i bierni. Raczej nie uczestniczą w wyborach, a jeśli już pójdą do urn, oddają swój głos bez głębszej refleksji. Aktywność polityczna bynajmniej nie jest tym, czemu chcą poświęcić wolny czas. Wolontariat tak, polityka nie Dr hab. Beata Krzywosz-Rynkiewicz, prof. Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, i prof. SWPS dr hab. Anna Zalewska z Wydziału Zamiejscowego w Poznaniu postanowiły sprawdzić, jak wyglądają zachowania obywatelskie młodych Polaków w porównaniu z młodymi Europejczykami. Analizy były prowadzone w 11 krajach wśród osób w wieku 11–19 lat, zaś samą kategorię obywatelstwa badaczki podzieliły na kilka obszarów: obywatelstwo pasywne (zachowania związane z poczuciem tożsamości narodowej, szacunek do symboli narodowych, patriotyzm), obywatelstwo pasywne (gotowość do głosowania, dobre wykonywanie swoich obowiązków i powinności) oraz obywatelstwo aktywne, w tym społeczne (m.in. działalność w wolontariatach), polityczne (wstępowanie do partii, kandydowanie w wyborach), ukierunkowane na zmiany (np. gotowość do protestów) czy aktywne obywatelstwo osobiste (zachowania ukierunkowane na własny rozwój, przedsiębiorczość, dążenie do finansowej niezależności). Wyniki badań wskazują, że młodzi ludzie charakteryzują się bardzo niską gotowością do aktywności politycznej. Ta tendencja nie dotyczy tylko Polaków, ale większości nastolatków z badanych krajów. Wśród polskiej młodzieży badaczki wyłoniły kilka podgrup. Szczególnie interesujące są trzy: • Polityczni Aktywiści, • Apolityczni Aktywiści, • Wyalienowani Politycy. Przedstawiciele dwóch pierwszych wykazują wysoki poziom patriotyzmu, lojalność wobec prawa, a także gotowość do udziału w głosowaniach i działań na rzecz społeczności. Chętnie także biorą udział w protestach. Apolityczni Aktywiści przy tym chcą istnieć we wszystkie sferach z wyjątkiem polityki (co drugi badany nastolatek w Polsce, co trzeci w innych europejskich krajach). Wyalienowani Politycy natomiast to ci młodzi, którzy przejawiają niski poziom ogólnej aktywności obywatelskiej, ale są zainteresowani przynależnością do partii politycznych i kandydowaniem w wyborach. W Polsce jest ich 14 proc., czyli znacznie mniej niż w innych krajach europejskich, gdzie taką postawę prezentuje co czwarty nastolatek. – Ten wynik niepokoi – ocenia prof. Zalewska. – Jeżeli ci ludzie nie chcą dbać ani o własny rozwój, ani o dobro społeczeństwa, to należy zapytać, po co im jest aktywność polityczna. Przypuszczalnie kierują się głównie motywacją władzy: chcą mieć udział w rządzeniu, by wpływać na innych i ich kontrolować. Ciekawe przy tym, że im starsza młodzież, to ta chęć maleje. Młodzi Polacy wyróżniają się wysokim poziomem aktywności sprzyjającej rozwojowi osobistemu. Mogą o tym świadczyć setki tysięcy tych, którzy nie potrafiąc się odnaleźć na rynku pracy, wyruszyli na Zachód w poszukiwaniu lepszej pracy. To, że polska młodzież nazbyt gorliwie angażuje się na rzecz wspólnoty, zdają się potwierdzać także wyniki międzynarodowych badań Flash Eurobarometr poświęcone partycypacji młodych w demokracji. Działanie na rzecz środowiska deklaruje w nich 1 proc. (najmniej ze wszystkich krajów UE), a w organizacjach lub partiach zaledwie 2 proc. (najmniej na Węgrzech – 1 proc., najwięcej na Malcie – 14 proc.). Demokracja słodka jak cukierek Mimo że badania nad socjalizacją polityczną są prowadzone na całym świecie już od ponad 50 lat, naukowcy do dziś nie są zgodni, kiedy i w jaki sposób kształtują się polityczne preferencje. Część z nich, np. prof. Krystyna Skarżyńska, wskazuje, że człowiek jest najbardziej chłonny w okresie pomiędzy dzieciństwem a adolescencją, czyli do 20–22 roku życia, a największy wpływ na kształtowanie jego sympatii politycznych mają rodzice lub opiekunowie. Wyniki badań zespołu, którym kierował Richard G. Niemi z amerykańskiego University of Rochester wskazywały, że to matki mają większy wpływ na transmisję poglądów politycznych na dzieci niż ojcowie. Z kolei z przeprowadzonych w 2011 r. badań zespołu prof. Krystyny Skarżyńskiej wynika, że postawy rodzicielskie ojców mają większe znaczenie dla kształtowania negatywizmu społecznego ich dorosłych dzieci niż postawy matek. Dużo jednak zależy od umiejętności komunikacyjnych rodziców. Ci, którzy są aktywni politycznie i mają większą świadomość własnych preferencji, będą chętniej i w bardziej klarowny sposób przekazywać je swoim dzieciom. Dzięki temu dzieci posiądą większą wiedzę w dziedzinie polityki, a tym samym ich możliwości wyrobienia sobie własnej opinii na interesujące je tematy wzrosną. Gdy rodzice mają poglądy ze sobą sprzeczne lub są po rozwodzie, zgodność z dziećmi nie będzie już tak silna. David O. Sears w swojej koncepcji symbolicznych ideologii dowodzi, że nabywanie postaw politycznych przez dzieci jest wynikiem warunkowania I typu, czyli klasycznego lub pawłowowskiego. Proces ten jest bezrefleksyjny, stąd jego ogromna siła. Jeżeli dziecko, za każdym razem słysząc np. określone hasło, dostanie cukierka i usłyszy pozytywny komentarz, uzna je za trafne niezależnie od jego znaczenia. Wyniki te potwierdza eksperyment przeprowadzony przez Gregory’ego Razrana. Grupę dzieci podzielono na dwie podgrupy i prezentowano im różne hasła polityczne. Część poznała te hasła, jedząc smaczny obiad, część – siedząc w pomieszczeniu, w którym rozpylono nieprzyjemny zapach. Następnie zapytano dzieci, czy zgadzają się z poznanymi hasłami. Zdecydowanie częściej zgadzały się z nimi osoby z pierwszej grupy. Celem politycznej socjalizacji jest przyjęcie za własne pewnych norm, wartości, poglądów i postaw. Motywacja zainteresowania polityką powinna być osobista, np. idę na wybory, bo zależy mi, by ta partia była przy władzy, gdyż dzięki temu w kraju będzie żyło się lepiej. Dr Ewa Bernacka wskazuje w opublikowanym w „Charakterach” tekście „Polityka nie dla młodzieży?”, że istnieje jeszcze zjawisko introjekcji, które jest częściowym uwewnętrznieniem politycznych przekonań. W tym przypadku uzasadnieniem dla zaangażowania jest powinność, obowiązek, nakaz lub prośba wygłoszona przez autorytety. Dr Bernacka podkreśla, że warunkiem kształtowania się postawy politycznej jest zdolność ujmowania rzeczywistości z innych niż własny punktów widzenia. To następuje mniej więcej w 14–15 roku życia. Młody człowiek jest wtedy otwarty na oddziaływanie innych, szybko się uczy i przyswaja sądy oraz zachowania. Dla dzieci pierwszym sprawdzianem są zazwyczaj wybory do samorządu klasowego, a potem szkolnego. Dojrzałość do rządzenia No dobrze, ale skąd w ogóle przekonanie, że ludzie od najmłodszych lat powinni podejmować działania, które możemy zdefiniować jako powinność obywatelską? Amerykański psycholog Martin Seligman, u