Współczesna pogoń za młodością

Magdalena Strzałkowska: – Ludzie współcześni są opętani kultem młodości. Ewa Woydyłło-Osiatyńska: – I bardzo dobrze. Dobrze? Czy kult młodości wyrządza komukolwiek krzywdę? Jeśli jego wyznawcy dyskryminowaliby starsze osoby tylko dlatego, że są starsze, to mielibyśmy do czynienia z ageizmem. Ale ageizm nie wynika z kultu młodości. A z czego? Z tego samego, co choćby dyskryminacja czarnoskórych czy kobiet na rynku pracy... Czyli z przekonania, że osoby białe czy płci męskiej są lepsze. Nie. Każda dyskryminacja wynika z niedorozwoju humanizmu. A ageizm także z braku wyobraźni – ktoś, kto za młodu odbiera prawa ludziom starszym, nie potrafi uświadomić sobie, że życie jest jazdą po ulicy jednokierunkowej. Przecież osoby dyskryminujące starszych, jeśli same będą żyły długo, z całą pewnością również dojdą do punktu, w którym przestanie im przyświecać gwiazda młodości. Przestrzeń za furtką Czy jednak nie jest absurdem, że ludzie chcą być piękni i młodzi na zawsze? Oczywiście, przychodzą etapy życia, w których biologia wymusza zmiany. Ale wtedy zmieniają się także kryteria młodości. Dla niektórych są one nieczytelne. Takie osoby zaczynają udawać, że są młodsze, niż w rzeczywistości, co sprawia, że stają się śmieszne. Ale zwróćmy uwagę: śmieszne dla innych. Dla nich projekt „mam tyle lat, na ile się oceniam” to cel sam w sobie. I moim zdaniem bardzo korzystny. Nie zauważam niczego złego w tym, że 55-letnie kobiety chodzą na zumbę, że 68-letni mężczyźni startują w maratonie, że babcie zbierają się w klubach czy w uniwersytetach trzeciego wieku i tam rozmawiają o ikebanie albo o robieniu sushi. W tym nie ma nic, co by im uwłaczało, odbierało godność. Wręcz przeciwnie, to oznacza, że otworzyła się przed nimi furtka, która do niedawna była zamknięta. Kiedyś granice blokujące zachowania ludzi były niesłychanie rygorystyczne, zwłaszcza dla kobiet. Pięćdziesięciolatka w żadnym razie nie mogła pójść w szortach na deptak plażowy. Chodziły więc w przydługich spódnicach i garsonkach te wcale niestare osoby, ale już nie dziewczyny. Dlaczego to się zmieniło? Ponieważ gdzieś w naszą mentalność i w nasz obyczaj wtargnęła dyktatura młodości. Ona jest ograniczona, bo przecież biologii nie zwycięży. Ale pokonać psychologię może. I to dzięki niej kobiety chodzą z kijkami. Bez kijków już nie mogą dobrze trzymać równowagi, ale dzięki nordic walking się uruchomiły. Moim zdaniem to jest zjawisko bardzo pozytywne. Furtki otworzyły się naprawdę szeroko i wszyscy na tym zyskaliśmy. I teraz wyprawiamy niesłychane rzeczy z ciałem, żeby ono tylko wydawało się młodsze. Ja nie widzę takiego zniewolenia kultem młodości, o jakim pani mówi. Jeżeli coś komuś szkodzi, to raczej nieuleganie owemu kultowi. Ktoś np. postanawia sobie: nie będę już malować paznokci ani włączać się w maratony, nie będę wegetarianinem ani cyklistą. Są ludzie, którzy mają w pogardzie doskonalenie jakości życia. Ale powiedziałam kiedyś i powtórzę, bo wydaje mi się to bardzo ważne: ciało należy traktować jak instrument, którym posługujemy się w życiu, a nie jak ornament, który ma się podobać innym. Jeśli dbamy o to, żeby nasze ciało było sprawne, to przecież je w ten sposób szanujemy, pomagamy mu. Jeżeli ktoś funduje sobie masaże, żeby mieć bardziej sprężyste mięśnie, to tylko ułatwi sobie wchodzenie po schodach. Proszę zauważyć, że osoba, która wygląda młodziej, uchodzi za bardziej zaradną. Utrzymanie figury wymaga wysiłku i energii, bo przecież w późnym wieku procesy biologiczne są spowolnione. Czy ten wysiłek się opłaca? Oczywiście, że tak. Pomaga zachować zdrowie. Sprawia, że cała aparatura umożliwiająca nam życie funkcjonuje lepiej. A jednocześnie zyskujemy lepszy wygląd. Na dodatek jeżeli ja jestem sprawniejsza, to i życie ze mną będzie dla otoczenia mniejszym obciążeniem. A jeżeli się zaniedbam, to ktoś będzie się musiał mną zajmować. Czyli same korzyści. Są, rzecz jasna, osoby, które niezależnie od swoich zamiarów zostały dotknięte losem i stały się ofiarami, bo straciły zdolność obsługiwania siebie. Nie powiem, że taki rodzaj egzystencji jest niegodny, tylko bardzo, bardzo psychologicznie kosztowny. Dla otoczenia, ale także dla takiego człowieka, bo bycie niesprawnym, nawet jeżeli się ma armię chętnych pomocników, jest obciążone poczuciem może nie winy, ale żalu, pretensji. Trudno takiej niedoli zapobiec. Dlaczego? Do pewnego stopnia można. Na przykład mając dwadzieścia lat, nie zaczynać palić papierosów. Albo regularnie jeździć na rowerze. Albo – jak tylko ma się okazję – chodzić, a nie być podwożonym. To naprawdę kiedyś zaprocentuje. Dbanie o siebie wymaga pewnego oświecenia. To nie przypadek, że ludzie bardziej wykształceni są szczuplejsi. Dzieje się tak, bo stosują zdrowszą dietę, czyli jedzą mniej smalcu i golonki, a więcej warzyw. Im człowiek mniej wykształcony, im stoi niżej na drabinie edukacyjnej – bo tylko o takiej hierarchii mówię – tym większe prawdopodobieństwo, że będzie ponosić zdrowotne szkody. To wszystko określa się mianem „poziom cywilizacji”. On nie idzie w parze ze skalą zamożności, ale właśnie świadomości, odpowiedzialności za kreowanie własnego losu. Realizm w słoiczku z kremem Problem w tym, że walka z czasem jest z góry skazana na porażkę. Tak, w pewnym momencie się przegrywa. Zanim przyjdzie śmierć, może pojawić się kalectwo albo ciężka choroba. I trzeba sobie z tym radzić. Taka jest kondycja człowieka. Jednak można się starać walczyć z czasem. Kiedyś ludzie byli pasywni, bo większe znaczenie miało dla nich życie pozaziemskie. A teraz zaczęli myśleć – i wolno o tym mówić – że mają tyle życia, ile chodzą po ziemi. Nastąpiła filozoficzna zmiana. Człowiek docenił życie tu i teraz. To ono jest wyzwaniem. Dbanie o sprawność ciała to wspaniałe przedsięwzięcie. Ale jeśli ktoś wydaje masę pieniędzy na kremy, które mają go odmłodzić... ...jeżeli ma pieniądze, to czemu nie? Przecież nie odmłodzą, nie ma cudów! Przyniosą tylko rozczarowanie. A, to wtedy będziemy rozmawiać. Jeśli ktoś coś robi, a w efekcie jest rozczarowany i przychodzi do mnie, bo cierpi z powodu tego, że nie udaje mu się być młodym, to wtedy pracujemy nad tym, żeby zaczął patrzeć na życie bardziej realistycznie. To jest trochę tak jak z nauką angielskiego. Uczę się i uczę, ale wiem, że nigdy nie będę Szekspirem. Czy to znaczy, że mam się przestać uczyć? Ależ skąd! Po prostu muszę w pewnym momencie pogodzić się z tym, że choćbym nie wiem jak opanowała ten język, to pewnego poziomu mogę nigdy nie osiągnąć. To samo jest z urodą, ze zdrowiem. W pewnym momencie trzeba urealnić swoje oczekiwania, spojrzeć sobie w oczy, nie okłamywać siebie. Ale jesteśmy – zwłaszcza my, kobiety – pod ogromną presją. Nie wolno się nam starzeć. Powinnyśmy wypełnić każdą zmarszczkę, ufarbować każdy siwy włos. Cóż, zmarszczkami można się zajmować w ograniczonym stopniu. Zresztą na szaleństwo korygowania swojego wyglądu może sobie pozwolić pewnie jeden promil ludzi. Produkty i zabiegi odmładzające są niesłychanie kosztowne. Ale jeżeli ktoś sobie może na to pozwolić, powtórzę, co nam to szkodzi? Nam nic. Ale osobie, która chce się odmłodzić za wszelką cenę? A jej co to szkodzi? Ulega np. złudnemu przekonaniu, że młody wygląd jest kluczem do szczęścia. Że gwarantuje zdobycie akceptacji i miłości. Jeśli dana osoba tak myśli, powinna to sprawdzić. Po pierwszym zafarbowaniu włosów popatrzeć, iluż mężczyzn rzuci się z bukietem kwiatów do jej stóp. Z tego, że żaden tego nie zrobi, trzeba wyciągnąć odpowiednie wnioski. To się bardzo łatwo sprawdza. Co ma zatem zrobić człowiek, który chce się spokojnie zestarzeć, akceptując zachodzące w nim zmiany, i nie poddać się przymusowi bycia młodym? Jeśli ktoś jest naprawdę integralną osobą, ma własne poglądy, przede wszystkim myśli i decyduje o sobie, to żaden przymus go nie dotyczy. W takim razie gdzie się podziały siwowłose kobiety? Faktycznie, siwe włosy nie są w modzie. Mam koleżankę, która bardzo młodo posiwiała. Włosy rosną jej bardzo szybko, musi więc wybierać: albo ma po czterech dniach odrosty, albo nosi siwe. Jak jest już zmęczona farbowaniem, to nosi siwe. I pewnie wygląda fantastycznie. Ale gdy jest siwa, nie sposób pomylić się w ocenie jej wieku. Jeżeli się ufarbuje – można wziąć ją za młodszą. Lecz czy ona to robi dlatego, by wydać się młodszą? Nie, są też względy estetyczne. Estetyka to pewien znak czasu. Za Rubensa wszystkie kobiety powinny były mieć obfite kształty. A później przyszła epoka ekspresjonizmu niemieckiego i kobiety się wychudziły. A teraz zaczyna się czas kobiet, które mają naturalne kształty i są coraz bardziej wyzwolone, jeśli chodzi o prezentowanie własnego ciała. Ale siwe być nie powinny. Wszystko to są zjawiska przejściowe. Ale przecież ani to, że się takiej modzie ulega, ani to, że się nie ulega, nie świadczy o człowieku. Złudne szczęście spod skalpela A operacje plastyczne? Pomagają nam czy szkodzą? Znowu zapytam – komu to przeszkadza? Mam zaprzyjaźnioną wspaniałą panią doktor onkolog, nie jest pierwszej młodości. Kiedyś się spotykamy i ja mówię: och, pani doktor, jak pani pięknie wygląda! A ona na to: pojechałam sobie co nieco zrobić, poprawić. Dlaczego? Wie pani, pracuję z ludźmi i wiem, że pacjentki wolą, kiedy ich lekarka jest zadbana i wygląda ładnie. Zapamiętałam tę rozmowę. Bo to, jak się człowiek prezentuje, ma znaczenie: wpływa na jego wizerunek, ale jest też pewną formą przekazu. I taki sposób myślenia coraz bardziej się rozprzestrzenia. Wiele lat temu, kiedy bywałam za granicą, pierwszy widok, który mnie zawsze uderzał po powrocie do Polski, to były czarne zęby, te straszliwe czeluści w jamach ustnych. A dziś? I dentyści wiele się nauczyli, i ludzie mają pieniądze, żeby zadbać o uzębienie. Można powiedzieć: a co to kogo obchodzi, jakie ja mam zęby? Oczywiście, ich stan nie świadczy o wartości człowieka. Ale jest cz