Pewna organizacja charytatywna wybudowa­ła w małej wiosce w Sudanie Południowym wspaniałą szkołę. Nowoczesną, wyposażoną w baterie słoneczne i komputery. Na pewno fantastycznie wyglądała w raportach i mediach. Ale dziś szkoła stoi pusta i nic się w niej nie dzieje. Budynek niszczeje, a sprzęt został rozkradziony. Dlaczego tak się stało? Uważam, że ktoś to źle wymyślił. Nie dostosował pomocy do poziomu życia oraz potrzeb i możliwości ludzi, dla których była przeznaczona. Może na początek lepsze byłoby zwykłe zadaszenie, żeby dzieci miały gdzie się spotykać z nauczycielem przyjeżdżającym na rowerze raz w tygodniu z innej wioski? Po ­pewnym czasie być może ta społeczność byłaby już w stanie sama zbudować dla siebie coś lepszego, korzystając oczywiście ze wsparcia różnych organizacji? Od wielu lat Polska Akcja Humanitarna zajmuje się pomocą – a więc w pewnym sensie do­star­­czaniem nadziei na lepsze jutro. Nauczyliśmy się tego, że jeśli pomoc ma być skuteczna, ta nadzieja musi mieć zdrowe, bardzo pragmatyczne fundamenty. Taka powinna być skuteczna pomoc? Po pierwsze, żeby nie była bezsensowna, powinna odpowiadać na konkretną potrzebę. Dlatego trzeba działać razem z ludźmi, którym pomagamy, i traktować ich jak partnerów. Nie robić czegoś dla nich i za nich, ale zaangażować ich do współdziałania. To jest absolutnie konieczne, jeśli pomoc ma być szanowana, trwała i realnie służyć ludziom. Trzeba przy tym umieć do nich dotrzeć, co bywa trudne, bo przecież nie wszyscy w Afryce czy Afganistanie są mili i z radością witają każdy przejaw pomocy. Przeciwnie: bywają nieufni, mają najrozmaitsze wewnętrzne problemy, a za sobą nierzadko traumę. Chcąc odnaleźć do nich drogę, trzeba ludzi lubić. Rozumieć i szanować ich kulturę, zwyczaje, religię. Po drugie, oprócz empatii, potrzeba także asertywności. W Afryce, w Somalii czy Sudanie jesteśmy świadkami tak skrajnej biedy, że każdy z nas bez trudu byłby w stanie tym ludziom w sposób istotny pomóc. Ale nie da się biec na pomoc każdemu, kogo się zobaczy. Pewna dziewczynka powiedziała mi kiedyś, że chciałaby, żebym zapłaciła za jej szkołę. 10 zł miesięcznie. Stać mnie na to, prawda? W pierwszym odruchu chciałam jej pomóc. Bardzo mnie ujęła. Ale zaraz pomyślałam: nie mogę tego zrobić, bo dlaczego ta dziewczynka, a nie inna? Kiedy ludzie przychodzą z prośbą o pomoc i jednemu się nie odmówiło, już nie ma się prawa odmówić drugiemu. Pomaganie jest bardzo dużą odpowiedzialnością. Nadzieja zobowiązuje. Gdy obudzi się ją w ludziach, nie można jej zostawić. Z myślą, że nie można pomóc wszystkim, szalenie trudno się pogodzić. Ale właśnie tego uczę ludzi wyjeżdżających na nasze misje. Mówię im, że kiedy widzą obdarte dziecko w Somalii, któremu nawet bardzo łatwo byłoby pomóc, nie mogą tego zrobić. Przecież podarowanie mu ubrania wcale nie zmieni jego sytuacji. Sprawi tylko, że przyjdzie drugie dziecko i trzecie... A my mamy tam co innego do zrobienia. Mamy zbudować studnię! Pomagając, należy myśleć kategoriami skuteczności i trwałości pomocy. I nie oczekiwać wdzięczności. Beneficjenci nie mają wobec nas żadnych zobowiązań. Nic nie muszą. W tej pracy trzeba myśleć o innych, a nie o sobie. Konieczna jest świadomość konsekwencji naszych działań. Wiem, że pomagając, ingerujemy w życie innych ludzi, wchodzimy w nie bardzo głęboko. Co wymaga ogromnej odpowiedzialności. „Od 20 lat czynimy świat lepszym” – brzmi jubi­leuszowe hasło Polskiej Akcji Humanitarnej. Do­skonale wiem, że na świecie ciągle dzieje się źle. Nie zbawimy go. Codziennie 26 tys. ludzi umiera z głodu. Do tego dochodzą skutki wojen i katastrof naturalnych. Czuję się odpowiedzialna za nadzieje naszych pracowników i wolontariuszy. By nie były boleśnie zawiedzione, konieczna jest ich świadomość tego, co realnie jesteśmy w stanie zrobić i co już zrobiliśmy. Są przecież szkoły, które zbudowaliśmy i które funkcjonują. Są studnie. Blisko pół miliarda ludzi dostało od nas dostęp do wody pitnej. Konkretne rozwiązania na trwałe zmieniły życie ludzi, którym pomogliśmy. W Polskiej Akcji Huma­nitarnej pracują głównie młodzi ludzie. Przekonałam się, że są bardziej ideowi, niż potocznie mogłoby się wydawać. To fantastyczne, że chcą zmieniać świat, robić coś dobrego, co nadaje sens również ich życiu. Jednak w tym miejscu od razu zapala się lampka alarmowa, która każe zachować czujność. Zauwa