Gdy Ptolemeusz I Soter (367–282 p.n.e.) umocnił ostatecznie swe panowanie nad Egiptem i przeniósł rezydencję z Memfis do Aleksandrii, rozpoczął nie tylko wznoszenie pałacu i świątyń, ale także budowli, które rychło miały rozsławić Aleksandrię w Śródziemnomorzu. Wśród nich był Muzejon i ściśle z nim związana Wielka Biblioteka.
Termin mouseion oznacza Przybytek Muz, gdzie oddawano cześć tym patronkom sztuk i nauk. Takie miejsca kultu istniały w wielu greckich miastach i były na ogół otoczonymi gajami sanktuariami na wolnym powietrzu, jedynie z ołtarzem lub kaplicą i systemem portyków okalających centralną przestrzeń. Święta w muzejonach wiązały się zazwyczaj z konkursami muzycznymi, tanecznymi i poetyckimi, z czego z czasem wyłoniły się kręgi uczestników studiujących poezję oraz inne rodzaje literatury. Ale aleksandryjski Muzejon był czymś innym. Można go raczej przyrównać do czegoś w rodzaju towarzystwa naukowego lub nawet akademii nauk, gdyż to nie funkcja religijna była tu najważniejsza, przede wszystkim prowadzono badania naukowe w wielu dziedzinach oraz nauczano, choć tryb i zasady tego nauczania nie są do końca dla nas jasne.
Mecenat królewski
Tym, który natchnął Ptolemeusza I do utworzenia Biblioteki i Muzejonu, miał być doradca króla Demetriusz z Faleronu. Wzorem miała być sławna ateńska „uczelnia” Arystotelesa, Lykejon. Wiadomo także, że Ptolemeusz bezskutecznie zabiegał o ściągnięcie do Egiptu Teofrasta – ucznia i następcy Arystotelesa. W najwcześniejszych wzmiankach Muzejon jest wymieniany jako kolejny tytuł do chwały Ptolemeusza I Sotera oraz jego syna i następcy Ptolemeusza II Filadelfa, który ostatecznie ukończył budowę kompleksu.