Dwie, trzy, pięć, 10, 56, nie wiadomo? Dla wielu osób odpowiedź będzie prosta: człowiek, którego ciało wyposażone jest w żeńskie narządy płciowe jest kobietą, a ten, który posiada męskie – mężczyzną. W każdej populacji są jednak osoby (kilka procent), które nie mieszczą się w tym binarnym podziale. Dlaczego?
Płeć (sex) można określić według wielu kryteriów, m.in.:
• genotypowego – płeć ustalana przy zapłodnieniu i wynika z kombinacji chromosomów płciowych: XY u mężczyzn i XX u kobiet;
• gonadalnego – płeć określana przez gruczoły płciowe, czyli jądra u mężczyzn, a jajniki u kobiet. W siódmym tygodniu życia płodowego w niezróżnicowanej gonadzie zachodzą zmiany kierujące jej rozwój nieodwracalnie w stronę gruczołu męskiego albo żeńskiego, proces ten kończy się zwykle po urodzeniu;
• gonadoforycznego (wewnętrznych narządów płciowych) – zróżnicowanie sposobu powstania dróg prowadzących do gonad w trakcie rozwoju zarodkowego (z przewodów Wolffa u mężczyzn, a Müllera u kobiet);
• zewnętrznych narządów płciowych – obecność prącia u mężczyzn, a sromu u kobiet;
• fenotypowego – tu znaczenie ma wygląd zewnętrzny dorosłego człowieka (drugorzędne i trzeciorzędne cechy płciowe);
• hormonalnego – płeć określana przez czynność wewnątrzwydzielniczą jąder i jajników. Obydwa te gruczoły wytwarzają hormony płciowe (androgeny i estrogeny) – u mężczyzn poziom androgenów jest wyższy niż estrogenów, u kobiet jest odwrotnie.
Na podstawie budowy zewnętrznych narządów płciowych, po urodzeniu, ustala się płeć socjalną (metrykalną, prawną).
Wydaje się, że stwierdzenie, czy noworodek jest dziewczynką czy chłopcem, jest proste?