„O jaką Polskę walczymy? - pytali redaktorzy podziemnego „Biuletynu Informacyjnego” w 1943 roku. Koniec wojny przyniósł zagładę tamtego świata. Przerwana została ciągłość państwa i tradycji. Skończyła się ta postać Polski Niepodległej, która trwała w zmiennym ale ciągłym kształcie geograficznym i społecznym przez tysiąc lat. II RP była jej ostatnim wcieleniem. Projekt „Węzły pamięci” próbuje odtworzyć jej portret pamięciowy.

Publikacja ma za zadanie przypomnieć  spuściznę kulturową państwa wieloetnicznego i wielokulturowego, tradycję Polski obywatelskiej, pojmowanej przez kolejne pokolenia jako dobro wspólne. 

Inspiracją dla projektu był cykl „ Lieux de memoire” francuskiego historyka Pierre Nora. W przypadku polskiej wersji  w miejsce lieux stosuje się  termin „węzły”. Zawarta w nim metafora jest oczywista i celowo wieloznaczna. „Węzłami” są nazwy, pełniące funkcje połączeń („supełków”) w rozmaitych sieciach znaczeniowych, które składają się na zbiorową pamięć i zbiorowe wyobrażenia.

Prace nad projektem, którego pomysłodawcą jest prof. Zdzisław Najder, trwały od czerwca 2010 roku. W jego realizację zaangażowało się liczne grono historyków i socjologów, które dokonuje rekonstrukcji dawnej mapy pojęć i wyobrażeń o utraconej Atlantydzie.

Rezultatem pracy jest książka zainicjowana przez pokolenie ludzi, dla których II RP jest przedmiotem żywej pamięci. Dla nich „Polska Niepodległa” jest zespołem wspomnień i skojarzeń, powiązanych w spójną wizję. Adresatem jest współczesne pokolenie, które powinno wiedzieć, co ukształtowało polską tożsamość i poszukać odpowiedzi na pytanie, czy potrafimy ją rozumieć i rozwijać.