Andrzej Friszke żegna Henryka Samsonowicza

Dla kilku pokoleń historyków był postacią bliską i legendarną. Całe życie związany z Instytutem Historii Uniwersytetu Warszawskiego, badacz średniowiecza, nauczyciel akademicki, ale też życzliwy wszystkim dziekan, dyrektor Instytutu, rektor Uniwersytetu w latach Solidarności 1980–82 i minister oświaty w rządzie Tadeusza Mazowieckiego. Był także inicjatorem (w latach 70.) Olimpiady Historycznej; postacią medialną, tłumaczącą problemy kultury, polityki średniowiecza i w ogóle – historii Polski.

O miejscu Samsonowicza w historiografii powinni się wypowiedzieć mediewiści, ale warto wspomnieć, że jego książka „Złota jesień polskiego średniowiecza” należała do szeroko czytanych lektur i studentów, i uczniów wybierających się na studia. A z podręcznika „Historia Polski do roku 1795” uczyliśmy się do egzaminu na studia. Należał do świetnych wykładowców, tłumaczył, uczył, ale i potrafił zabawić anegdotą.

Był postacią publiczną i w trudnych realiach PRL umiał jednoczyć ludzi ku dobrym sprawom, budować między nimi solidarność, poczucie odpowiedzialności, a także – misji wobec społeczeństwa. Tak realizował działania jako długoletni przewodniczący Polskiego Towarzystwa Historycznego, które skupiało profesorów uniwersytetów i nauczycieli, badaczy i animatorów zainteresowań historycznych. W owych trudnych realiach potrafił wypracowywać autonomię PTH wobec nacisków politycznych, podobnie jak budował wraz z grupą bliskich sobie ludzi autonomię Instytutu Historycznego wobec burz i presji, których było wiele. W marcu 1968 r., solidarny ze studentami, pozostający z nimi w kontakcie i dialogu, starał się ich osłaniać przed represjami. Jest rzeczą niezwykłą, że Instytut, jedno z ognisk studenckiego buntu, przetrwał ten straszny czas bez większych strat, bez akcji hunwejbinów, bez wyrzucania ludzi za burtę.