Mistrz obrazu, dźwięku i duchowości
Bill Viola był jednym z pierwszych twórców sztuki współczesnej, którzy sięgnęli po techniki wideo, by używać ich jako narzędzi do tworzenia dzieł sztuki. Wypracował swój własny styl kreowania instalacji artystycznych przy pomocy ruchomych obrazów, oparty na głębokich studiach filozoficznych, psychologicznych i analizach dzieł dawnych mistrzów malarstwa (szczególnie XIII–XVII wieku). Artysta śledził i badał rozwijające się technologie rejestracji elektronicznego obrazu – od wczesnych technik analogowych aż po przełom cyfrowy i technologie HD – co pozwoliło mu odkryć i pokazać widzom, w jaki sposób emocje wpływają na nasze postrzeganie ludzi i zdarzeń, oraz jak często nasze oceny bywają powierzchowne i błędne.
Podczas gdy większość twórców wideo-artu koncentrowała się głównie na konceptualnej stronie swych realizacji plastycznych, Bill Viola z niezwykłym pietyzmem dopracowywał estetyczny kształt swoich prac aż z czasem stały się one kompozycjami więcej niż malarskimi, wprowadzającymi widza w zachwyt, a jednocześnie niepokojącymi, zaskakującymi hiperrealistycznymi efektami wizualnymi i skojarzeniami, jakie wywołują.
Przez ponad 40 lat artysta tworzył instalacje wideo, performance i rejestracje, które nie były tradycyjnymi opowieściami filmowymi, lecz raczej wizualnymi asocjacjami, zestawieniami obrazów, które zmuszają nas do samodzielnego tworzenia opowieści. Bill Viola unikał narracji, skupiając się na tworzeniu kadrów, które przenoszą odbiorcę w inną rzeczywistość.
Dzieła Billa Violi często nawiązują do tradycyjnej ikonografii religijnej – zarówno formą, jak i treścią, ale są uniwersalizowane poprzez anonimizację przedstawionych postaci i zdarzeń. Odnajdujemy w nich echa średniowiecznych, renesansowych, barokowych i współczesnych obrazów, ale możemy też widzieć w nich jedynie grupy nieznanych osób, które biorą udział w przypadkowych zdarzeniach. Jego obrazy, wyrastające ideowo z tego, co jest wspólne dla kultur Wschodu i Zachodu, wywołują czasem dziwne poczucie déjà vu – są imponującymi zapisami metamorfoz ludzkich stanów psychicznych i duchowych. Viola pokazuje, że technologia wideo może być nie tylko narzędziem zwykłej rejestracji, ale i medium pozwalającym przekroczyć granice rzeczywistości i czasu.
Wystawa, której nie można przegapić
„Wizje Czasu / Visions of Time” to wydarzenie nie tylko dla miłośników sztuki współczesnej – to zaproszenie dla każdego, kto pragnie przeżyć chwile refleksji nad kondycją współczesnego człowieka, spojrzeć na sens swojego życia i siebie samego z nieco innej perspektywy.
Jak mówi Marek Żydowicz, prezes Fundacji Tumult i kurator wystawy:
„Bill Viola stworzył dzieła, które zapadają głęboko w świadomość i… podświadomość widzów. Jego ruchome obrazy odnoszą się do fundamentalnych spraw naszej egzystencji: narodzin, przemiany i śmierci; przekraczają rzeczywistość, której doświadczamy na co dzień. Jego instalacje to przestrzenie duchowych przeżyć i projekcje obrazów, do których opowieści tworzą odbiorcy. Ta wystawa to zaproszenie do wejścia w inny wymiar – inny rytm myśli, świat fizycznych i metafizycznych doznań. Dzięki niej Toruń stanie się unikalnym w Polsce miejscem spotkania ze sztuką, którą nie tylko „zalicza się”, ale której się doświadcza i głęboko przeżywa. Serdecznie zapraszam każdego, kto szuka czegoś więcej niż tylko anegdot, prowokacji lub estetycznych popisów.
W dobie szybkich bodźców i pędzącej rzeczywistości, sztuka Billa Violi zatrzymuje czas, skłania do refleksji i otwiera przestrzeń duchową. To wystawa, która nie pozostawia obojętnym.”
Wielka przestrzeń dla wielkiej sztuki
Prezentacja prac Billa Violi w Toruniu to przedsięwzięcie na ogromną skalę. Została zorganizowana w ścisłej współpracy z Bill Viola Studio kierowanym przez Kirę Perov – żonę artysty, jego wieloletnią współpracowniczkę i współautorkę ekspozycji. Aby zapewnić odpowiednie warunki dla odbioru dzieł, w Centrum Sztuki Współczesnej „Znaki Czasu” powstały specjalnie zaprojektowane przestrzenie, za które odpowiada Bobby Jablonski z Bill Viola Studio.
„To tak, jakby zbudować cztery domki jednorodzinne” – mówi Marek Żydowicz. Każdy z kubików ma około 120-130 metrów kwadratowych, jest skonstruowany z grubych ścian o wysokości 6 metrów i sufitu na wysokości ok. 5 metrów. Całość jest idealnie izolowana akustycznie specjalną wełną mineralną, co pozwoli widzom w pełni skupić się na odbiorze prac. W siedzibie Fundacji Tumult, gdzie prezentowanych będzie 9 prac, a wśród nich słynne Inverted Birth (Odwrócone narodziny), zamontowano specjalne urządzenia projekcyjne, które umożliwią prezentację dzieł Violi w sposób zgodny z intencjami artysty.
W CSW „Znaki Czasu” oraz w siedzibie Fundacji Tumult zaprezentowane zostaną m.in. takie ikoniczne prace, jak:
• The Reflecting Pool 1977-9/1997) – dzieło uważane za jedno z przełomowych w historii wideo-artu,
• The Greeting (1995) – inspirowane malarstwem renesansowym, ukazujące spotkanie trzech kobiet w zwolnionym tempie,
• The Crossing (1996) – wizualna metafora duchowej transformacji,
• The Messenger (1996) – metaforyczny obraz stanu transformacji duchowej człowieka,
• The Quintet of the Astonished (2000) – mistrzowska analiza ekspresji ludzkich emocji,
• Inverted Birth (2014) – praca odwracająca porządek narodzin i śmierci,
oraz poruszający cykl Martyrs (2014): Ziemia, Powietrze, Ogień i Woda – prezentujący duchową walkę człowieka w świecie żywiołów.
Wystawie towarzyszy bogato ilustrowany, niemal 200 stronicowy katalog opracowany przez Marka Żydowicza i Kirę Perov, zawierający znakomity wywiad z Billem Violą przeprowadzony przez Johna Hanhardta.
Wszystkie prace wideo Billa Violi zostały wypożyczone dzięki uprzejmości Bill Viola Studio, z wyjątkiem Room for St. John of the Cross, która została życzliwie udostępniona przez Museum of Contemporary Art w Los Angeles dzięki wsparciu The El Paso Natural Gas Fund for California Art.
Wystawa została sfinansowana przez Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego przy wsparciu Fundacji TUMULT oraz Urzędu Miasta Torunia, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz CSW „Znaki Czasu”.
Informacje praktyczne
GDZIE: CSW „Znaki Czasu”, ul. Wały gen. Sikorskiego 13 oraz Fundacja Tumult, Rynek Nowomiejski 28
KIEDY: 24 lipca - 31 grudnia 2025 r.
WIECEJ INFORMACJI na stronach: CSW „Znaki Czasu” oraz Festiwalu EnergaCAMERIMAGE