Instytucją niezbędną komunistom do sprawowania władzy była cenzura. Początkowo działała w ramach powołanego 19 sierpnia 1944 r. Wydziału Prasowo-Informacyjnego, który zarządzał drukarniami, dysponował papierem i kontrolował gazety. 19 stycznia 1945 r. powstało wzorowane na radzieckim Gławlicie (Głównym Urzędzie ds. Literatury i Sztuki) Centralne Biuro Kontroli Prasy przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego. CBKP stworzyło ramy działania cenzury na następne 45 lat. W całym kraju utworzono wojewódzkie i miejskie biura kontroli prasy. W powiatach działali ich pełnomocnicy. Centrala mieściła się przy ul. Mysiej 5 w Warszawie (stąd urząd cenzury często nazywano po prostu Mysią).
15 listopada 1945 r. CBKP przekształcono w Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, który faktycznie podlegał Jakubowi Bermanowi. Zgodnie z dekretem z 5 lipca 1946 r. o tym, co mogło zostać upublicznione, decydowały obowiązująca linia polityki partii i instrukcje jej kierownictwa.
Cenzura miała prewencyjnie kontrolować rozpowszechnianie „wszelkiego rodzaju utworów za pomocą druku, obrazu i żywego słowa”. Jej funkcjonariusze sprawdzali treść artykułów prasowych i książek, programy radiowe, repertuar kin, wystawy i ekspozycje, zawartość księgozbiorów instytucji publicznych, w tym przede wszystkim bibliotek i szkół. Oprócz treści niepoprawnych politycznie wycinano motywy religijne, odnoszące się pozytywnie do kultury zachodniej czy uznane za nieprzyzwoite. Sprawdzano wszystkie przeznaczone do publikacji zdjęcia, w tym przedstawicieli władzy – nie można było wypuścić jakiejkolwiek niedostojnej miny czy pozy. Już w 1945 r. sporządzono spis książek „podlegających niezwłocznemu wycofaniu”, m.