Kozacy Była to nieregularna kawaleria rosyjska, wywodząca się ze zbiegów osiadłych na krańcach imperium. Cieszyli się pewnymi przywilejami i mieli – w przeciwieństwie do chłopów pańszczyźnianych – wolność osobistą. Pozwolono im posiadać broń i tworzyć własne oddziały w zamian za obowiązek obrony granic przeciwko Tatarom, Turkom i ludom Azji Środkowej. Dzielili się na wojska, czyli ziemie, w których zamieszkiwali. Podstawową formacją była sotnia, kilka sotni (najczęściej pięć) tworzyło pułk. Na czele stał ataman, który dowodził bezpośrednio własnym pułkiem atamańskim, liczącym 10 sotni. Kozacy formowani byli głównie na czas wojny. W 1799 r. uczestniczyli w wyprawie Suworowa do Italii i Szwajcarii, potem w kampanii 1807 r., ale najliczniej w końcowych kampaniach – poczynając od 1812 r. Ich szlak bojowy zakończył się w Paryżu na Polach Elizejskich. Zadaniem kozaków był przede wszystkim udział w działaniach nękających. Nie atakowali nigdy silniejszych od siebie. Starali się uzyskać parokrotną przewagę liczebną i ogniową. Działali podstępem i ten, kto nie znał ich taktyki pozorowanej ucieczki, często wpadał w pułapkę. Tak stało się m.in. z polską jazdą pod Mirem i Romanowem. W kampanii 1812 r., zwłaszcza podczas odwrotu WA spod Moskwy, zyskali ponurą sławę. Napadali głównie na maruderów, licząc na zagrabione w Moskwie łupy. Mordowali bez litości, rzadko biorąc jeńców. Uderzali na przeciwnika w szyku luźnym, bezładną kupą, wydając okrzyk „hurra”. Ich najsłynniejszymi dowódcami byli atamani Płatow i Uwarow. Podstawową bronią kozaków była długa drewniana pika, zakończona żelaznym ostrzem. Mieli także szable bez osłony rękojeści i często parę pistoletów. Niektórzy używali krótkich karabinków, zwłaszcza zdobytych na francuskiej jeździe. Ubrani byli w długie, sięgające do kolan kaftany, bufiaste spodnie i juchtowe buty, nosili futrzane czapy. W pułkach kozackich nie przestrzegano przepisów mundurowych, stąd też była to często pstrokacizna najprzeróżniejszych ubiorów. Dyscyplina oddziałów pozostawiała wiele do życzenia, skoro podstawowym motywem działania była chęć rabunku. Najliczniejsi byli kozacy dońscy, którzy w 1812 r. wystawili 80 pułków. Ich kolorem rozpoznawczym był granat bądź błękit. Kozacy czarnomorscy sformowali 10 regimentów, bużscy (znad Bohu) – tylko 3 pułki, syberyjscy – 10 regimentów, różniących się kolorem proporczyków przy lancach, czugujewscy – zaledwie 1 pułk (zostali w 1808 r. zamienieni na ułanów). Ukraińscy kozacy to 4 pułki powstałe w 1812 r. Jeszcze przed początkiem kampanii Napoleona polska szlachta mieszkająca na Podolu i Ukrainie przygotowywała potajemnie powstanie przeciwko Rosji, gromadząc konie, broń, żywność. Nie otrzymała jednak na czas sygnału z Warszawy i przez pierwsze tygodnie wojny czekała bezczynnie. Kiedy Napoleon nie odnosił zdecydowanego zwycięstwa, część szlachty uznała, że bezpieczniej będzie opowiedzieć się po stronie Rosji. Jesienią 1812 r. utworzyła więc wspomniane 4 regimenty. Pułki kozaków ukraińskich zostały rozwiązane w 1813 i 1814 r. Byli też kozacy uralscy, którzy wystawili 10 pułków. Przy niektórych wojskach istniała piechota i artyleria konna. EWN Opołczenije Były to nieregularne oddziały uzbrojonej milicji, wspierające armię rosyjską. Pojawiły się w 1807 r., ale na szerszą skalę wykorzystano je dopiero w 1812 r. Rodzaj pospolitego ruszenia, formowany głównie z pańszczyźnianych chłopów i ludności miejskiej. Dzieliło się na kohorty, składające się z 2 batalionów pikinierów – uzbrojonych jedynie w piki – oraz batalionu strzelców, wyposażonych w stare karabiny. Czasem w batalionach pikinierów była kompania grenadierska, także mająca broń palną. Kompanie pikinierów liczyły 200 żołnierzy, strzelców 120, a grenadierów 100. Oddziały takie pilnowały składów i magazynów, konwojowały jeńców, transportowały żywność i furaż, budowały mosty, sypały okopy. Opołczeńcy przechodzili krótkie przeszkolenie wojskowe, uczono ich przede wszystkim atakować. Dowodzili nimi wysłużeni oficerowie piechoty. Nie noszono mundurów, stroje były zupełnie dowolne, z tym że na czapkach naszywano prawosławny krzyż, a czasem także dewizę „Za wiarę i cara”. Obowiązkowym wyposażeniem opołczeńca był mieszok – plecak, w którym znajdował się chleb, czasem trochę amunicji, a przede wszystkim przedmioty zdobyte na Francuzach. Opołczeńcy, podobnie jak kozacy, chętnie napadali na tabory i maruderów. Oddziały zaczęto formować na większą skalę w początkach kampanii 1812 r. Inicjatorem był Kutuzow, który stanął na czele opołczenija petersburskiego. To on nakazał, by jego podkomendnym – kiedy nie było jeszcze dla nich broni – wydano chociaż