Mit. Według żydowskiej legendy, gdy pierwsi osadnicy dotarli na tereny polskie, odczytali w koronach drzew hebrajskie litery, układające się w słowa po lin – tu odpoczniesz – i uznali je za znak od Boga. Stylizowany napis „Po lin” jest głównym motywem zdobniczym fasady gmachu zaprojektowanego przez fińskiego architekta Rainera Mahlamäki. Przypominające fale, potężne ściany holu głównego nawiązują do rozstąpienia się wód Morza Czerwonego. Zanim rozpocznie się właściwa opowieść, zwiedzający trafia do galerii zatytułowanej „Las”, gdyż tysiąc lat temu przeważający obszar piastowskiej Polski stanowiła puszcza. „Las” jest sferą mitu. Za pomocą światła i dźwięku opowiada żydowskie legendy: tę o Polin, o romansie Kazimierza Wielkiego z Esterką, o przyjęciu Żydów przez polskiego monarchę. Pozwala zwiedzającym odizolować się od toczącego na zewnątrz życia, zanim wejdą w obszar realnej historii polskich Żydów. Historia. Historii, która zaczyna się od całkowitej obcości: kulturowej, religijnej, językowej, obyczajowej, poprzez – trudną chwilami – symbiozę, aż po próby asymilacji, wyrażonej choćby w sformułowaniu Polak wyznania mojżeszowego. Głównym przesłaniem ekspozycji jest pokazanie, jak ścisły był splot dziejów żydowskiego osadnictwa z dziejami polskiej państwowości. Z jednej strony społeczność żydowska miała niezwykły wpływ na rozwój polskich miast, handlu, rzemiosła, ekonomii, wreszcie przemysłu i kultury. Z drugiej – Rzeczpospolita tworzyła przestrzeń, w której przez dwa wieki działał unikatowy, jedyny na świecie żydowski parlament, narodził się fenomen chasydyzmu, kwitło żydowskie drukarstwo. Tu biło serce kultury jidysz i funkcjonowała najliczniejsza swego czasu diaspora na świecie. Jest to także historia konfliktów, chwilami brutalnych i dramatycznych, bo towarzyszył jej antysemityzm i pogromy, których nie przerwała nawet Zagłada. Ekspozycja. Muzeum Historii Żydów Polskich nie jest zbiorem martwych przedmiotów, ale ekspozycją narracyjną, multimedialną, w wielu miejscach interaktywną. Kolejne galerie pozwalają zwiedzającym zajrzeć do wnętrza żydowskiego domu, synagogi, fabrykanckiego pałacu i ubogiego warsztatu rzemieślniczego, kawiarni literackiej czy teatru żydowskiego, gdzie trwa właśnie przedstawienie „Dybuka”. Na potrzeby ekspozycji stworzono m.in. makietę krakowskiego Kazimierza z epoki renesansu. Jednym z najbardziej spektakularnych przedsięwzięć jest rekonstrukcja kopuły XVIII-wiecznej synagogi w Gwoźdźcu, wykonana stosowaną wówczas metodą łączenia drewna na tzw. jaskółczy ogon, z polichromiami odtworzonymi przy użyciu naturalnych barwników. Na muzealną narrację składają się konkretne źródła, dokumenty, relacje, wspomnienia, pokazujące te same kwestie w różnych kontekstach i z różnych punktów widzenia. Zwiedzający może podejść do nich krytycznie i indywidualnie je zinterpretować. Galerie. Wystawę główną tworzą następujące po sobie chronologicznie galerie. Pierwsze spotkania to ekspozycja opowiadająca o czasach średniowiecza, gdy na ziemie polskie dotarły karawany żydowskich kupców, a w ślad za nimi osadnicy uciekający z zachodniej Europy przed prześladowaniami i przeludnieniem. Polscy władcy otaczali ich opieką, doceniając wkład w rozwój gospodarczy młodego państwa. Paradisus iudeorum – galeria pokazująca, że złoty wiek Polski był także złotym wiekiem polskich Żydów. Wyjątkowa, na tle ówczesnej Europy, atmosfera tolerancji przyniosła niezwykły rozkwit żydowskiej kultury, nauki i samorządności. Miasteczko opisuje czasy, gdy po „Potopie”, powstaniach i wojnach XVII w. Rzeczpospolita podnosi się z upadku, a wraz z nią na nowo odradza się żydowskie osadnictwo. Pojawiają się nowe prądy duchowo-intelektualne (chasydyzm, haskala). Ale to także czas prześladowań. Długi wiek XIX pokazuje, jak rozbiory Polski zburzyły także stary porządek życia polskich Żydów. Nowe prawa wprowadzone przez zaborców sprawiły, że musieli wyjść z zamkniętego świ