Pomocnik Historyczny

Żołnierze powstania

Powstańcza armia od kulis

Elementy umundurowania powstańców: zdobyczna niemiecka czapka maskująca wzór M44, furażerka, polska czapka przedwojenna, hełm niemiecki wz. 35, bluza maskująca Wehrmachtu. Elementy umundurowania powstańców: zdobyczna niemiecka czapka maskująca wzór M44, furażerka, polska czapka przedwojenna, hełm niemiecki wz. 35, bluza maskująca Wehrmachtu. Muzeum Powstania Warszawskiego
Jakie było to powstańcze wojsko, z nagła rzucone do realizacji największego i – jak się okazało – najdramatyczniejszego przedsięwzięcia państwa podziemnego?
Broń powstańców cz. 1Muzeum Powstania Warszawskiego Broń powstańców cz. 1

Siły powstańczego wojska. Ten szacunek dotyczy potencjału mobilizacyjnego i nie informuje nas, ilu z nich stanęło do walki 1 sierpnia. Późne powiadomienie dowódców o godzinie W oraz podejmowane w ostatnim momencie decyzje o zmianie przydziałów wpłynęło negatywnie na stawiennictwo. Przyjmuje się, że do walki stanęło 20–25 tys. żołnierzy AK, z czego 6 tys. na Pradze. Oznacza to, że na lewym brzegu zmobilizowano tylko 14–19 tys. żołnierzy, w tym część w lewobrzeżnej części Obwodu VII (powiat warszawski). Ich szeregi szybko stopniały w wyniku strat w pierwszych dniach walk oraz w wyniku ewakuacji Mokotowa, Ochoty i Żoliborza poza miasto. Zastąpili ich ochotnicy, w tym także żołnierze innych organizacji konspiracyjnych.

Mimo tych ubytków stan sił powstańczych utrzymał się na poziomie wyjściowym. Pod koniec drugiego miesiąca walk, według stanu na 24 września, liczyły one blisko 18 tys. żołnierzy:

oddziały AK 13,6 tys. (12,7 tys. + 900 odwód Komendy Okręgu) i ok. 4 tys. WSK, razem 17,6 tys. + 2 plut. AL, 1 plut. PAL i 3 plut. KB.

Pod koniec walk siły powstańcze stopniały o ponad 1,5 tys. żołnierzy. Oto ich stan na 1 października 1944 r.:

Powstańcze wojsko w ciągu 63 dni walk poniosło bardzo ciężkie straty. Według meldunku Chirurga wyniosły 9,7 tys. zabitych, 5,3 tys. zaginionych i 6 tys. rannych, statystycznie rzecz ujmując, zginęli niemal wszyscy, którzy wyszli do walki 1 sierpnia.

Wiek i wyszkolenie wojskowe. Wśród żołnierzy przeważali młodzi ludzie w wieku 16–24 lata, przy czym najliczniejsze były roczniki 1922–26. Średnia wieku liniowej kadry dowódczej oscylowała wokół 30 lat. Mówiąc o kadrze dowódczej i oceniając jej działania, warto przypomnieć stwierdzenie prof. Tomasza Strzembosza w tej kwestii: „Byli cywilami-bojowcami, których funkcja w wojsku konspiracyjnym wynikała z uznanych walorów organizatora, opierającego swoją kompetencję dowódcy na doświadczeniu życiowym i specjalistycznym (…), a nie na wykształceniu ogólnowojskowym i doświadczeniach wojskowych”.

Nie ulega wątpliwości, że ze względu na specyfikę pracy w konspiracji stanowili oni element niezwykle przydatny. Brak nawyków zawodowych wojskowych był w wielu przypadkach zaletą, a nie mankamentem. Inaczej było w sytuacji rozpoczęcia regularnych działań wojskowych, tu brak kwalifikacji wojskowych niósł ze sobą katastrofalne skutki.

Pomocnik Historyczny „1944. Powstanie Warszawskie” (100083) z dnia 07.07.2014; Powstanie; s. 65
Oryginalny tytuł tekstu: "Żołnierze powstania"
Reklama