Jagienka Wilczak: – Uważa pan, że Polacy kolonizowali Ukrainę?
Daniel Beauvois: – Zagadnienie jest delikatne. Jestem świadom, że słowo kolonizacja nie pasuje do ówczesnej sytuacji na wschodzie dawnej Rzeczpospolitej, która była raczej wypadkową systemu demokracji szlacheckiej i feudalizmu. Ale jeśli porówna się położenie chłopa pańszczyźnianego na Ukrainie i Murzyna w koloniach, to faktyczna sytuacja życiowa obu grup miała pewne podobieństwa. Tylko w takim sensie to porównanie jest zasadne. Powiem tak: historycznie to nieprawda, ale faktycznie tak to wyglądało.
Portret kreśli pan raczej ponury: polscy oligarchowie byli okrutnikami, nie respektowali praw ludzkich swoich poddanych, ukraińskich chłopów. Czytając książkę, odnosi się wrażenie, że oni w ogóle nie byli patriotami.
To zależy, w jakim okresie. Zaraz po rozbiorach, owszem, arystokracja polska nie miała pojęcia, czym jest naród, bo nawet pojęcie narodowości wówczas prawie nie istniało w tej najwyższej warstwie stanu szlacheckiego. Na przykład Jan Potocki pisze do króla Stanisława Augusta, że „na szczęście udało się uratować to co najważniejsze, czyli dobra prywatne”. A dalej, że patriotyzm jest chorobą, którą się zaraziła jego rodzina, on sam i jego dzieci, ale jest on przekleństwem dla ludzi jego klasy. Dla takich ludzi Polska rzeczywiście nie miała znaczenia.
To byli światli ludzie, ale możemy powiedzieć, że lud dla nich nie istniał. Potocki był przecież przeciwnikiem uzbrojenia chłopów podczas insurekcji kościuszkowskiej. Rzewuscy, Braniccy podobnie. Tworzyli specyficzną klasę ludzi, obywateli świata; ich świat to Europa z językiem francuskim.