Kto jest obywatelem ZSRR? Podczas konferencji jałtańskiej Stalin nalegał, by jego rodacy, którzy trafili do Europy jako niemieccy kolaboranci, jeńcy lub robotnicy przymusowi, wrócili do domu. Pragnął bowiem odzyskać kontrolę nad swoimi obywatelami, którzy za granicą mogli przesiąknąć nastrojami liberalnymi. Churchill i Roosevelt zaakceptowali postulaty Stalina z powodu jego mocnej pozycji przetargowej: Armia Czerwona zajęła już Polskę i kraje Półwyspu Bałkańskiego, a zdobycie Berlina było tylko kwestią czasu. Poza tym aliantom zależało na udziale ZSRR w wojnie z Japonią. „Nigdzie przy tym nie była omówiona kwestia zgody na taką repatriację czy niezgody i przymusu – podkreślał Aleksander Sołżenicyn w „Archipelagu GUŁag”. – Gdzie bowiem jeszcze jest na ziemi kraj, gdzie jest taka ojczyzna, do której nie chcą dobrowolnie wracać jej synowie?”.
Zachodni przywódcy jednak targowali się, kogo należało uznać za sowieckich obywateli – ich zdaniem w grę wchodziły granice ZSRR z 16 września 1939 r. Aby objąć swym zasięgiem jak najwięcej osób, Stalin wymieniał datę 21 czerwca 1941 r., dzień przed najazdem Hitlera na Związek Sowiecki. Po długiej dyskusji przyjęto pierwszą opcję, choć – jak pokazały wydarzenia pierwszych powojennych lat – zarówno Sowieci, jak i Zachód wielokrotnie naginali ustalenia konferencji do swoich potrzeb.
Często Stalin prowadził własną politykę repatriacyjną za milczącą zgodą aliantów, o czym boleśnie przekonali się mieszkańcy Łodzi.
Prawosławni z Łodzi. NKWD rozpoczęło aresztowania łodzian rosyjskiego pochodzenia tuż po wyzwoleniu miasta przez Armię Czerwoną 19 stycznia 1945 r.