Drewniane domy Słowian

Kultura drewna. Wczesnośredniowieczna Słowiańszczyzna to kultura drewna. Dla budownictwa charakterystyczny był gniazdowy (wokółośrodkowy) sposób lokowania osad; pozbawione umocnień liczyły kilka, maksymalnie kilkanaście zagłębionych w ziemię półziemianek oraz drewnianych budynków o konstrukcji zrębowej. Konstrukcja zrębowa charakteryzuje się tym, że ściany składają się z ułożonych poziomo wieńców z belek, które są połączone w narożach na zamki z wystającymi końcami belek (ostatkami) lub bez nich. Dolny wieniec belek układano bezpośrednio na ziemi lub na specjalnych wymoszczeniach i podwalinach. Ściany domów zrębowych uszczelniano wysuszonym mchem, umieszczanym między belkami. Nieco później (VII–VIII w.) pojawiły się grody, pełniące funkcję centrów administracyjnych, zarządzających podległym terytorium. Często grody ochraniały pewne terytoria, dlatego lokowano je przy granicach stref wpływów poszczególnych plemion. Do grodów uciekano w momencie zagrożenia. Z czasem przy grodach pojawiły się obsługujące je osady pomocnicze. Półziemianka. Półziemianki były tak powszechnym typem domostwa, że archeolodzy po zasięgu ich występowania określają granice rozprzestrzenienia się Słowian. Osady najczęściej zakładano wzdłuż rzek lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie – rzeki i jeziora były nie tylko źródłem wody i pożywienia, lecz także szlakami komunikacyjnymi. Typowa wczesna słowiańska półziemianka była jednoizbowa, na planie zbliżonym do kwadratu, o powierzchni 9–20 m kw., z paleniskiem lub piecem w narożniku (umieszczanie ich w rogu izby dawało swobodę poruszania się). Półziemianka była zagłębiona w ziemię maksymalnie na 1 m. Ściany wewnątrz wykopu stawiano z drewnianych belek, a ponad wykopem wznoszono je w konstrukcji zrębowej. Półziemianka była przykryta dachem dwuspadowym, którego poziomą belkę podtrzymywały np. dwa pionowe słupy. Niekiedy podłogę domostwa moszczono dranicami (deszczułkami), jednak częściej pozostawiano klepisko. Do domu prowadziło wejście po schodkach lub drabinie, zwykle umieszczane od południa. Dom naziemny. Drewniane domy naziemne w konstrukcji zrębowej budowano w strefie leśnej i wszędzie tam, gdzie z powodu słabej spoistości podłoża nie było możliwe zagłębienie chaty. Wznoszono je też w grodach. Do budowy najchętniej używano twardych gatunków drewna, takich jak dąb czy modrzew. Domy o powierzchni 16–30 m kw. wznoszono na planie prostokąta; najczęściej miały jedną izbę, rzadziej dwie. Naziemne domy mieszkalne nie miały podpiwniczenia, mogły mieć podłogę z dranic albo klepisko. W późniejszym okresie pojawiają się niekiedy podłogi wykonane z okrąglaków i podłogi spoczywające na legarach. Chata plecionkowa. Słowianie znali także konstrukcję słupową (plecionkową), w której przestrzeń między pionowymi słupami ścian wypełniano plecionką z wikliny lub chrustu i oblepiano gliną zmieszaną z sieczką czy odchodami zwierząt roślinożernych. Słupy wbijane w ziemię wcześniej opalano, by uodpornić je na gnicie. Chaty plecionkowe także miały kształt czworoboku, jednak o zaokrąglonych narożach. Konstrukcja plecionkowa była najczęściej stosowana przy wznoszeniu budynków gospodarczych lub uboższych chat. Elementy konstrukcji. Naziemna konstrukcja, czy to zrębowa, czy słupowa, wymagała specjalnego przygotowania więźby dachowej. Najczęściej wykorzystywano rozwidlone u góry słupy (sochy), podtrzymujące od strony ścian szczytowych pozio