Pierwszy w koronie

Władca przy kości. Spośród dynastów rządzących Polską w pierwszym stuleciu państwowości tylko sylwetka Bolesława Chrobrego rysuje się naprawdę wyraźnie. Mamy informacje o jego wyglądzie – a to zupełny ewenement na tle królów i książąt wczesnego średniowiecza, znanych głównie dzięki alegorycznym, matejkowskim portretom. Urodził się w 967 r., zmarł 17 czerwca 1025 r. Był synem Mieszka I i Dobrawy. Księciem Polski był od 992 r., księciem Czech (jako Bolesław IV) w latach 1003–04, pierwszym koronowanym królem Polski (od 1025 r.). W ruskiej tradycji przetrwała informacja, iż zmagał się z wprost chorobliwą otyłością. Autor staroruskiej kroniki, tzw. Powieści minionych lat, zanotował, że Bolesław był „wielki i ciężki tak bardzo, że na koniu ledwo mógł usiedzieć”. Historycy na ogół przyjmują, że jest to wzmianka wiarygodna. Pozwala ona wyobrażać sobie posturę wodza i mówi co nieco o jego stylu życia. W jej świetle łatwiej zrozumieć niezwykłe zamiłowanie Chrobrego do uczt, o czym z emfazą wspominał Gall Anonim i które wielokrotnie komentowano w pracach naukowych. Głównie jednak przez pryzmat symboliki władzy, a nie prywatnych gustów czy po prostu tendencji do obżarstwa, typowej dla wielu średniowiecznych możnych. Wzmianka z „Powieści minionych lat” zdradza najwięcej nie na temat wyglądu, ale charakteru władcy. Ambicje i zuchwałość. Latopisarz wspomniał o tuszy Bolesława, ponieważ wątek ten miał kluczowe znaczenie dla przebiegu wielkiej wojny polsko-ruskiej w 1018 r. Kiedy z końcem lipca wojska Chrobrego oraz kijowskiego księcia Jarosława stanęły naprzeciwko siebie po dwóch stronach Bugu, pewien ruski możnowładca zakrzyknął w stronę Piasta: „Oto ci przebodziem oszczepem brzuch twój tłusty”. Na reakcję nie musiał długo czekać. Wściekły i do żywego urażony Bolesław rzucił do swoich żołnierzy: „Jeśli was ta obelga nie obraża, to ja polegnę sam!”. Nim padła jakakolwiek odpowiedź, pogonił konia do szarży na wroga. Drużyna ruszyła w ślad za nim. Wiele wcześniejszych, naświetlonych źródłowo faktów potwierdza, że Chrobry był człowiekiem impulsywnym, mściwym, zawsze przekonanym do własnej racji i niepuszczającym płazem żadnej zniewagi. W 1018 r. porywczość władcy zaprowadziła go aż do Kijowa, efekty nie zawsze jednak były równie jednoznaczne. Półtora dekady wcześniej na skutek nadmiernej pewności siebie Chrobry był zmuszony w popłochu wycofywać się z Pragi. Czeski kronikarz Kosmas twierdził nawet, że część jego żołnierzy uciekała nago lub bez spodni, a niektórzy potopili się w Wełtawie. Niezależnie, czy tak było, słuszna wydaje się diagnoza postawiona przez niemieckiego biskupa Thietmara: „W miarę jak rosła doczesna władza [Bolesława] podnosiła się do niebywałych rozmiarów zuchwałość jego niebywałych zamierzeń”. Cesarz Słowian? Do niedawna widziano w tej uwadze wyłącznie propagandowy przytyk. Stopniowo przybywa dowodów na to, iż Bolesław miał olbrzymie ambicje. Już ćwierć wieku temu Jacek Banaszkiewicz przekonująco wykazał, że polski władca nie tylko zajął Kijów w imieniu swojego przepędzonego zięcia, ale ostatecznie sam zasiadł na tronie Włodzimierza, narzucając swoje zwierzchnictwo Rusi. Mógł to być popisowy przykład buty. Albo też – element znaczn