Alfabet turecki – oparty na alfabecie łacińskim, wprowadzony w 1928 r. na miejsce alfabetu arabskiego. Dodano w nim litery nieznane w innych alfabetach, jak ğ i ı (i bez kropki), literom c, j, y nadano inną wymowę, zaś ç i  ş przejęto z innych alfabetów. Liczy więc 28 liter: a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z. Wymowa: • c jak pol. dż, koca (wielki), wym. kodża; • ç jak pol. cz, çocuk (dziecko) – czodżuk; • ğ w otoczeniu samogłosek a, ı, o, u nie wymiawia się, porzedzająca lub następująca samogłoska nieco się wydłuża, dağ (góra) – dâ; w otoczeniu samogłosek e, i, ö, ü wymawia się jak j, değnek (kij) – dejnek; • ı jak pol. y, kapı (drzwi) – kapy; • j jak pol. ż, proje (projekt) – proże; • l w otoczeniu samogłosek e, i, ö, ü, przed â, u wymawia się jak pol. l, el (ręka) – el; w otoczeniu samogłosek a, ı, o, u wymawia się jak pol. ł, bal (miód) – bał; • ö jak niem. ö, franc. eu; • ş jak pol. sz, boş (pusty) – bosz; • ü jak niem. ü, franc. u. *** aga (ağa) – tytuł i zwrot grzecznościowy ajan (ayan) – notabl, właściciel ziemski, pełniący określone obowiązki administracyjne akcze (akçe) – dosł. bielutki, nazwa srebrnej monety używanej w Imperium Osmańskim, znanej w Europie jako asper akyndży (akıncı) – żołnierz formacji lekkiej kawalerii, dokonującej podjazdów, napadów, często na tyłach wroga, rekrutującej się z ludności tureckiej i nietureckiej bahszysz (bahşiş) – podarek, współcześnie – łapówka bakan – minister başbakan – premier bazar (çarşı) – targ, kryte lub otwarte założenie architektoniczne ze sklepami, straganami, a nawet warsztatami rzemieślniczymi bej, beg (bey) – wódz bejlik (bejlik) – księstwo bejlerbej (beylerbeyi) – gubernator, namiestnik prowincji deli – dosł. szalony, żołnierz lekkiej jazdy, forpoczty, kawalerzysta w obszarach przygranicznych w Imperium Osmańskim derebej (derebey, derebeyi) – dosł. pan doliny, feudalny właściciel wielkiej posiadłości ziemskiej; od XVIII w. tworzyli w Anatolii autonomiczne posiadłości – derebeylik dewszirme (devşirme) – branka, przymusowy pobór chłopców z rodzin chrześcijańskich w Imperium Osmańskim Divan-i Hümayun – Rada Sułtańska, powstała za panowania sułtana Mehmeda II. Do poł. XVII w. była najważniejszym organem rządowym Imperium Osmańskiego. Sułtan uczestniczył w posiedzeniach Rady, ale mógł nie brać w niej udziału, przysłuchując się przez okratowane okno w sali Rady. Sulejman I zniósł obowiązek uczestniczenia sułtana w posiedzeniach. Odbywały się one w Kubbealtı, znajdującym się na drugim dziedzińcu pałacu Topkapı. W czasie posiedzeń poddani wręczali petycje i zgłaszali skargi. Rada zbierała się co najmniej cztery razy w tygodniu, z udziałem →wielkiego wezyra i pozostałych wezyrów. W XVII w. włączono do Rady →kapudan paszę (admirała floty) i →bejlerbeja Rumelii. Osobno Dywan zbierał się dla omówienia ważnych spraw, jak np. ustalenie wysokości i wypłata żołdu janczarom. Radzie podlegały: Nişan Kalemi – urząd zajmujący się wysyłaniem rozkazów do urzędników w randze wezyra, Ru’us Kalemi – urząd zajmujący się mianowaniem na stanowiska poniżej rangi wezyra, a także urząd ds. ceremonii i urząd historiografa (vakanüvüs). Od XVII w. duże znaczenie zyskał Dywan wielkiego wezyra, Babı Ali, zw. też Drugim Dywanem (İkinci Dian). Mieścił się on w rezydencji wielkiego wezyra. Przejął stopniowo większość spraw prowadzonych przez Radę Sułtańską. W okresie tanzimatu. Rada zajmowała się przede wszystkim wprowadzaniem reform. dywan – w poezji osmańskiej zbiór wierszy jednego poety efendi – tytuł i zwrot grzecznościowy ferman, firman – dokument sułtański, rozporządzenie; opatrzony →tuğrą sułtana, napisany specjalnym kancelaryjnym rodzajem pisma (divani) gazi – muzułmanin uczestniczący w wojnie za wiarę (gazavat); tytuł przysługujący uczestnikom gazavatu gurbet – miejsce zamieszkania, kraj, w którym się żyje, lecz który położony jest poza małą ojczyzną, poza własnym miejscem urodzenia lub miejscem pochodzenia rodziny (memleket). W literaturze oznacza obczyznę, tułaczkę. hadżi – muzułmański pielgrzym idący do Mekki has, hass – dosł. prywatny, własny; określenie osób i dóbr przynależnych panującemu, także dóbr przydzielanych wysokim urzędnikom za specjalne zasługi hisar – twierdza, założenie forteczne hodża (hoca) – nauczyciel w szkołach rel., uczony, dawniej tytuł osób poważanych, podobnie jak →ağa, →efendi; współcześnie tytuł grzecznościowy w stosunku do profesorów wyższych uczelni İl – województwo (dawniej →vilayet), podstawowa jednostka administracyjna zarządzana przez wojewodę (→vali). Składa się z powiatów (→ilçe). Obecnie w Turcji jest 81 województw. janczarzy (yeniçeri) – dosł. nowe wojsko, korpus piechoty osmańskiej, złożony ze sturczonych chłopców pochodzących z przymusowej branki (→devşirme) jurta (topak ev, keçe evi, keçe çadırı, ak ev) – namiot zbudowany na planie koła, o dachu kopulastym, pokryty płatami filcu kabile – termin najbliższy znaczeniowo plemieniu, obejmuje kilka rodów (aşiret) kadyna (kadın) – faworyta sułtańska (miał ich od czterech do siedmiu) spośród nałożnic zw. haseki, czyli osobistej służby sułtana; otrzymywały tytuł kadın, przysługiwały im własne apartamenty w haremie. Te kadyny, które urodziły sułtanowi dziecko, zwano haseki sultan. Po śmierci sułtana jego bezdzietne haseki lub te, którym dzieci zmarły, mogły być ponownie wydane za mąż. kajmakam (arab. kaim makam, tur. kaymakam) – zastępca wezyra, później także naczelnik okręgu, obecnie odpowiednik starosty kajsar (kaysar) – cesarz; muzułmańska nazwa cesarza rzymskiego i bizantyjskiego kale – twierdza, zamek obronny, najczęściej wznoszona na wzgórzach kalifat (halifet) – władza namiestnika Muhammada/Mohameta, kalifa (halif), nad całą wspólnotą (umma, ümmet) muzułmanów kapitulacje – specjalne przywileje przyznawane przez rząd turecki państwom europejskim kapudan paşa, kaptan paşa, kaptan-ı derya – główny dowódca floty, admirał kapydżybaszy (kapıcıbaşı) – przełożony strażników bram; kapydży wykonywali też szereg ważnych zadań powierzonych przez sułtana kapykułu (kapıkulu) – cywilna i wojskowa służba sułtana kaza – jednostka administracyjna w Imperium Osmańskim kazasker, kadiasker, kazıasker, kadi el-asker – sędzia wojskowy; w Imperium Osmańskim tytuł dwóch najwyższych rangą sędziów – Anatolii (Anadolu kadiaskeri) i Rumelii (Rumeli kadiaskieri) liva – jednostka administracyjna równa →sandżakowi majdan (meydan) – otwarta przestrzeń, plac o różnym przeznaczeniu, także przedpole walki, miejsce gier sportowych medrese – medresa, muzułmańska wyższa szkoła duchowna memleket – dosł. kraj, mała ojczyzna, miejsce urodzenia osoby, która się z nim identyfikuje, nawet jeśli członkowie rodziny od lat lub pokoleń mieszkają gdzie indziej (→gurbet), zwłaszcza w wielkich miastach miary i wagi – ustawa z 1931 r. wprowadziła w Republice Turcji Międzynarodowy System Miar i Wag (centymetr, gram, sekunda). Wcześniej obowiązujące miary i wagi to: arşın – miara długości odpowiadająca 68 cm; arşın architektoniczny – 75,8 cm; w 1869 r. wprowadzono yeni arşın (nowy arszyn) odpowiadający 1 m; dönüm – miara powierzchni równa 1000 m kw., przyjmowano, że jest to 40x4 = 1600 kroków mierniczego, później w mi