Pomocnik Historyczny

Poturczeńcy?

Polacy w służbie u sułtanów

Targ niewolników w Stambule; obraz z XIX w. Targ niewolników w Stambule; obraz z XIX w. Scottish National Gallery Photographic Department / BEW
Liczne przypadki Polaków na służbie u sułtanów lub przyjmujących islam należy widzieć na tle specyficznej sytuacji niewolników i jeńców w imperium i stosunku Osmanów do ludzi innych kultur.
Tatarzy z brańcami; rycina z XIX w.Reprodukcja: Piotr Męcik/Forum Tatarzy z brańcami; rycina z XIX w.

Monarchia absolutna oparta na niewolnictwie. System rządów osmańskich, jak określił to sam Machiavelli, był monarchią absolutną opartą na niewolnictwie. Gruntownie przemyślany system niewolniczy, kul, był fundamentem państwa, w którym zarówno armia, jak i sfery urzędnicze rekrutowały się z niewolników, początkowo z jeńców wojennych, a potem brańców. Szansę bowiem na osiągnięcie najwyższych funkcji w momencie konwersji na islam miał każdy zdolny niewolnik, bez względu na wiarę, narodowość i niezależnie od pochodzenia. O efektywności tego systemu decydowały selekcja i szkolenie, w wyniku którego adepci osiągali różne rangi i przywileje. Uważa się, że na takim systemie kształcenia kadr zasadzał się sukces imperium. Służbą sułtana i jego najbliższymi współpracownikami, od czasów Mehmeda Zdobywcy, byli przede wszystkim poturczeńcy.

Niewolni bracia. „Radził mi jeden Turczyn, abym kupiła kilku niewolników niemieckich, oficerów, to bym na nich profitowała i sławę przed ludźmi i zasługę przed Bogiem miała. I tak sobie ja na siła dałam namówić i zaraz stargowałam u jednego Turczyna pięć osób, to jest czterech mężczyzn i jedną damę” – pisała Salomea z Rusieckich Pilsztynowa – w XVIII w.!

Zgodnie z muzułmańską doktryną niewolnikiem była osoba, która urodziła się w stanie niewolnym, została kupiona lub zdobyta w trakcie wojny z niewiernymi jako część łupu wojennego (tur. ganimet). Ci, którzy urodzili się na obszarze świata islamu (dar al-islam), nie mogli zostać niewolnikami bez względu na to, czy byli muzułmanami czy też nie.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Turków” (100109) z dnia 13.06.2016; Wielkie Imperium; s. 83
Oryginalny tytuł tekstu: "Poturczeńcy?"
Reklama