Pomocnik Historyczny

Republika Turcji

Bitwa z wojskami greckimi nad rzeką Sakaryą w 1921 r. Atatürk (na pierwszym planie) za dowodzenie otrzymał stopień marszałka. Obraz propagandowy, 1922 r. Bitwa z wojskami greckimi nad rzeką Sakaryą w 1921 r. Atatürk (na pierwszym planie) za dowodzenie otrzymał stopień marszałka. Obraz propagandowy, 1922 r. Photo12/Archives Snark / Forum
Historia Republiki Turcji w XX w. to opowieść o rozwoju nowego–starego państwa i kształtowanego od podstaw narodu tureckiego oraz o intrygujących postaciach, które odcisnęły piętno na dziejach kraju.
Marek Sobczak/Polityka

Narodziny

Upadek Turcji osmańskiej. Choć formalnie Republika Turcji została proklamowana w 1923 r. (stąd obecnie tak ważną datą dla rządzących polityków jest 2023 r.), to jednak powstawała jako kontynuatorka upadającego stopniowo i coraz bardziej zależnego od państw europejskich Imperium Osmańskiego. Aby na gruzach tego ostatniego wyrosło nowe państwo, jego mieszkańcy musieli przejść nie tylko przez piekło I wojny światowej, ale również bić się w tzw. wojnie wyzwoleńczej w latach 1919–23. Z tej pierwszej Turcy pamiętają przede wszystkim krwawe walki pod Gallipoli (kwiecień 1915 – styczeń 1916), które pochłonęły wiele ofiar po obu stronach i wyniosły do rangi bohatera ówczesnego pułkownika Mustafę Kemala  oraz tragiczne konsekwencje deportacji ludności ormiańskiej (1915–16 r.) – z uwagi na trwający do dzisiaj spór o to, czy te działania władz osmańskich można nazwać ludobójstwem.

W ich pamięci zapadły również bardzo niekorzystne dla Turcji postanowienia traktatu z Sèvres, które znaczna część tureckiego społeczeństwa porównuje dziś do warunków członkostwa stawianych przez UE (tzw. syndrom Sèvres). Podpisany przez rząd sułtański 10 sierpnia 1920 r., oznaczał faktyczny rozbiór państwa, a był rezultatem przegranej przez Turcję i państwa centralne I wojny światowej i okupacji znacznej części terytorium imperium przez wojska ententy. Obszar Turcji miał ograniczać się do relatywnie niewielkiego skrawka północnej Anatolii, a dodatkowo w kraju tym funkcjonowałyby istniejące już wcześniej przywileje gospodarcze i polityczne dla państw europejskich (tzw.

Pomocnik Historyczny „Dzieje Turków” (100109) z dnia 13.06.2016; Uzdrowienie Chorego Człowieka; s. 104
Reklama