Przesiedlenia wiernych. Przed wybuchem II wojny światowej na ziemiach niemieckich przypadłych po jej zakończeniu Polsce dominował protestantyzm, głównie Kościół ewangelicko-augsburski (luterański). Skupiał zdecydowaną większość ludności, w tym (na Warmii i Mazurach oraz Śląsku Opolskim) wiernych polskiego pochodzenia i nierzadko mówiących po polsku. Zmiana granic polskich i niemieckich spowodowała odwrócenie sytuacji religijnej. Protestantów zastąpili rzymskokatolicy, głównie zza Buga.
Wymagało to stworzenia odpowiedniej administracji konfesyjnej. Przede wszystkim rzymskokatolickiej, bo zdecydowana większość przesiedleńców była tej wiary. Swoje struktury tworzyli też polscy ewangelicy (luteranie). A gdy w wyniku przymusowego przesiedlenia na Kresach Zachodnich znalazło się grubo ponad 100 tys. Ukraińców, powstał problem organizacji ich życia religijnego. Wśród nich działały dwie konfesje – unicka (greckokatolicka, bizantyjsko-ukraińska), uznająca prymat papieża, oraz prawosławna. Z prawosławiem byli też związani Polacy pochodzący z rodzin rosyjskich osiadłych w II RP po rewolucji bolszewickiej. Gdy niektórzy z nich wracali po wojnie z oflagów, osiedlali się na Dolnym Śląsku.
Budować administrację konfesyjną przyszło w warunkach, gdy powojenna Polska stała się polem starcia między państwem o ideologii antyreligijnej a Kościołami reprezentującymi większość społeczeństwa. Dlatego początki życia religijnego na Ziemiach Zachodnich były naznaczone chaosem i konfliktami, ale także aktami odwagi i wierności własnym tradycjom.
Katolicy. W lipcu 1945 r. z wojennej emigracji powrócił do Polski prymas kard. August Hlond.