Pomocnik Historyczny

Egzorcyzmy nad słownikiem

Jak nazwać Ziemie Odzyskane

Drawsko Pomorskie w 1947 r. Drawsko Pomorskie w 1947 r. Edward Falkowski / Forum
Po 1945 r. tysiące miejsc na Ziemiach Zachodnich otrzymało polsko brzmiące nazwy, żeby przesiedlona ludność mogła zacząć oswajać nową przestrzeń.
Harcerze jadący na obóz koło Jeleniej Góry usuwają niemieckie napisy i tablice na stacjach kolejowych, na których zatrzymywał się ich pociąg, sierpień 1945 r.Repr. FoKa/Forum Harcerze jadący na obóz koło Jeleniej Góry usuwają niemieckie napisy i tablice na stacjach kolejowych, na których zatrzymywał się ich pociąg, sierpień 1945 r.

Polityczna konieczność. Nazwy geograficzne lub miejscowe są z reguły wynikiem długotrwałej ewolucji, podczas której przyjmują się w powszechnym użyciu. Zmiany granic i masowe przesiedlenia po II wojnie zaburzyły ów proces. Polska, obejmując nowe terytoria na zachodzie i północy, nie miała komfortu, by czekać, aż tysiące nowych nazw powstaną spontanicznie. Państwo musiało szybko ustanowić je odgórnie, często nie bacząc na zdanie i uczucia nowych mieszkańców. Zmiana niemieckiego nazewnictwa miast, wsi, osiedli, stacji kolejowych oraz elementów fizjograficznych, a więc rzek, gór i jezior była koniecznością nie tylko biurokratyczną, ale przede wszystkim polityczną.

Zlikwidowanie niemiecko brzmiącej nazwy miejscowości, w której zamieszkała ludność napływowa, było ważne, ponieważ świadczyło o zadomowieniu się w przestrzeni. Wprowadzenie do użycia polskiego określenia było mocnym sygnałem, jaki państwo wysyłało przesiedleńcom, że są w Polsce, a Niemcom dawało do zrozumienia, że dla nich jest to już kraj obcy.

Prussia czy Mazury? W marcu 1945 r. polski rząd tymczasowy podzielił Ziemie Zachodnie na cztery tymczasowe okręgi: Dolny Śląsk, Śląsk Opolski, Pomorze Zachodnie i Okręg Mazurski. Nazwa tego ostatniego już na tamtym etapie budziła kontrowersje. Niechętnie patrzyli na to m.in. Warmiacy, którzy zapisali własną kartę w walce o polskość.

Okręg Mazurski był jedynie nazwą tymczasową. Historycy, językoznawcy, geografowie dyskutowali nad wprowadzeniem nowej. Hieronim Skurpski był jednym z pionierów organizowania życia kulturalnego w Olsztynie po 1945 r. Wspominał, jak poszukiwano alternatywy wobec powszechnie znienawidzonej nazwy Prusy Wschodnie: „Byłem świadom, że nie wiadomo, jak nazwać te ziemie.

Pomocnik Historyczny „Z Kresów na Kresy” (100111) z dnia 12.09.2016; Zasiedlanie; s. 127
Oryginalny tytuł tekstu: "Egzorcyzmy nad słownikiem"
Reklama