Sport z kresów na Ziemiach Odzyskanych

Piłka we Lwowie. Kolebką polskiej piłki nożnej był Lwów. To tutaj 14 lipca 1894 r., podczas II Zlotu Towarzystwa Gimnastycznego Sokół, odbył się pierwszy oficjalny mecz pomiędzy drużynami sokolimi ze Lwowa i Krakowa. W obecności 3 tys. widzów zwyciężyli lwowianie 1:0. Autor historycznej bramki Włodzimierz Chomicki po drugiej wojnie światowej musiał opuścić rodzinny Lwów. Osiedlił się w dolnośląskim Chocianowie (powiat polkowicki), gdzie zmarł w 1953 r. We Lwowie powstały też najstarsze polskie kluby piłkarskie: w 1903 r. Lechia i Czarni, a w 1904 r. Pogoń. Największą renomą i popularnością cieszyła się ta ostatnia; w latach 20. czterokrotnie zdobyła mistrzostwo Polski, a w latach 30. trzykrotnie była wicemistrzem ligi i jako jedyna polska drużyna potrafiła wygrać ze sławnym włoskim AC Milan. Pogoń Polonią. Kontynuatorką tradycji lwowskiej Pogoni stała się Polonia Bytom. Klub o tej nazwie został założony już w 1920 r., ale gdy po powstaniach śląskich i plebiscycie miasto znalazło się po niemieckiej stronie granicy, przestał istnieć. W 1945 r. odrodził się staraniem przedwojennych działaczy, których wsparli przybysze ze Lwowa. Byli wśród nich były prezes Pogoni Rudolf Wacek oraz jej znakomity piłkarz, w latach 20. reprezentant Polski Wacław Kuchar (uprawiał też z sukcesami lekkoatletykę, hokej na lodzie, łyżwiarstwo szybkie, narciarstwo, a nawet łucznictwo). Lwowiacy chcieli, aby klub nazywał się Pogoń, jednak nie zgodziły się na to komunistyczne władze. Polonia Bytom odziedziczyła za to niebiesko-czerwone barwy poganiaczy (jak przed wojną nazywano lwowską drużynę) i otrzymała podobny herb. Drużynę zasilili lwowscy futboliści, m.in. przedwojenna gwiazda Pogoni, napastnik Michał Matyas, oraz podpora Lechii, pomocnik Ryszard Koncewicz. Ten ostatni zrobił imponującą karierę trenerską: od końca 1950 r. do drugiej połowy lat 60. z przerwami wchodził w skład tzw. kapitanatu prowadzącego reprezentację Polski, a w latach 1968–70 był samodzielnym selekcjonerem (na tym stanowisku zastąpił go Kazimierz Górski, też urodzony we Lwowie). Dla ludzi związanych z lwowskim piłkarstwem przyjazd do Bytomia miał wartość sentymentalną. Drużyna złożona z piłkarzy Pogoni i Czarnych Lwów, kierowana przez prezesa Wacka, w 1920 r. przyjechała na Górny Śląsk, aby wesprzeć polską akcję plebiscytową. Na bytomskim stadionie pokonała 3:2 niemiecką drużynę Beuthen 09, mistrza rozgrywek regionalnych. Ten sukces odbił się szerokim echem. Po meczu polski komisarz plebiscytowy Wojciech Korfanty dziękował lwowskim piłkarzom za pozyskanie 20 tys. głosów za Polską. Ja chcę do Bytomia! Zachęceni legendą Pogoni w latach 1945 i 1946 do Bytomia ściągali zawodnicy z innych miast kresowych, tacy jak uzdolniony Kazimierz Trampisz ze Stanisławowa. W 2009 r. w rozmowie z dziennikarzem „Gazety Wyborczej” wspominał ten czas: „Miałem wtedy 16 lat i strzelałem mnóstwo goli w drużynie kolejarskiej. Wtedy nazywała się Lokomotiw Stanisławów, jeszcze nie Iwano-Frankowsk. Prezesem klubu był Rosjanin i jemu strasznie zależało, żebym u niego grał. Właśnie wtedy okazało się, że możemy wyjechać do Polski. Prezes nalegał, żebym dograł przynajmniej do czerwca 1945 r. Oferował 2500 rubli za to, żebyśmy poczekali i wyjechali czwartym albo piątym transportem. Mój ojciec nie był głupi, wszystko o komunistach wiedział i nie chciał się na to zgodzić. Bał się, że wyjazdy do Polski się urwą, że się na nie załapiemy i »przerobią« nas na obywateli Związku Radzieckiego. (…) W maju 1945 r. Ruscy wpakowali nas w cztery rodziny do bydlęcego wagonu towarowego. (…) Nie mieliśmy pojęcia, dokąd jedziemy, nikt o tym nie informował. Pociąg bez przerwy się zatrzymywał, stawał na kilka godzin. W nocy człowiek bał się wychodzić, bo eskortujący transport żołnierze mogli cię zastrzelić. (…) W trakcie podróży jakoś doszła do mnie wieść, że słynni zawodnicy lwowskiej Pogoni z największym asem Michałem Matyasem, którego uwielbiałem, osiedlili się w Bytomiu i zawiązali tam klub o nazwie Polonia. (…) Zacząłem strasznie marudzić: »Ja chcę do Bytomia, ja muszę do Bytomia. Tam jest cała Pogoń lwowska«. Ojciec miał więc ze mną kłopot, ale uznał, że warto mnie posłuchać, no i wiedział, jak się zakręcić. Nie wiem, jakim cudem, ale załatwił, że nasz wagon odczepili z transportu i doczepili do innego pociągu. (…) Nazajutrz po przyjeździe byłem na pierwszym treningu w Polonii. Wtedy też pierwszy raz zobaczył mnie słynny Matyas. »Rozbieraj się, zobaczymy, co ty umiesz« – usłyszałem. Do pierwszej drużyny trafiłem bardzo szybko, to był dla mnie wielki honor”. Trampisz wkrótce stał się gwiazdą Polonii, reprezentował Polskę m.in. na igrzyskach olimpijskich w Helsinkach w 1952 r. Jego idol Michał Matyas zwany Myszką pograł w Polonii do 1948 r. Był obdarzony równie wielkim talentem, co temperamentem, za który często był karany dyscyplinarnie. Jesienią 1945 r. wywołał zamieszki podczas meczu z Ruchem Chorzów. Sprowokowany faulami i obraźliwymi epitetami jednego z rywali, rodowitego Ślązaka (miał usłyszeć: „Ty polska świnio”), uderzył go w twarz, za co wyleciał z boiska. Wtedy do akcji wkroczyli krewcy kibice Polonii, ktoś oddał serię z pepeszy. Interweniowała milicja, która musiała strzelać w powietrze, aby rozpędzić tłum. Matyas został zdyskwalifikowany na sześć miesięcy. Temperament nie przeszkodził mu w zajęciu się trenerką po zakończeniu piłkarskiej kariery, i to z powodzeniem, bo w latach 1952–54 oraz 1966–67 prowadził reprezentację Polski. Kresowe tradycje w nazwach i barwach. Mimo niesprzyjającej atmosfery dla kresowych sentymentów tradycje przedwojennych klubów, zwłaszcza lwowskich, przetrwały w naz