Pomocnik Historyczny

W karykaturze z epoki

Rysunki satyryczne z Franciszkiem Józefem I

Karykatury Franciszka Józefa I publikowano raczej w zagranicznych pismach ze względu na możliwość oskarżenia o obrazę majestatu. Te właśnie przedstawiamy w poniższym wyborze.

1. „Pokój w Europie jest zapewniony”. Amerykańska karykatura z lat 90. XIX w. Na drugi okres rządów Franciszka Józefa I przypadło krystalizowanie się bloków polityczno-wojskowych na Starym Kontynencie: trójprzymierza i trójporozumienia. Od pomnika z alegoryczną postacią Pokoju oddalają się dwie wrogie, wygrażające sobie grupy. Po lewej stronie Rosja (car Aleksander III) z Francją (do których później przyłączy się Wielka Brytania), zaś po prawej trzech monarchów trójprzymierza (pierwszy od prawej Franciszek Józef I). Podobnie jak król Włoch Hubert I jest on znacznie niższy od Wilhelma II, co ma świadczyć o przewadze Rzeszy Niemieckiej w tym sojuszu.

Amerykańska karykatura z lat 90. XIX w.Library of CongressAmerykańska karykatura z lat 90. XIX w.

2. „Odnowienie kwestii wschodniej”. Ilustracja z francuskiego „Le Petit Journal” z października 1908 r. przedstawia bośniacki kryzys aneksyjny. W październiku 1908 r. Franciszek Józef I ogłosił formalną aneksję okupowanej i administrowanej przez Austro-Węgry od 1878 r. Bośni i Hercegowiny. Ku wyraźnemu niezadowoleniu bezsilnego sułtana tureckiego Habsburg wyrwał mu część jego terytorium, podobnie jak i car Bułgarii, który w tych dniach zerwał formalną zależność od Turcji i ogłosił pełną niepodległość swego kraju. Kryzys wokół Bośni i Hercegowiny, zażegnany w marcu 1909 r., groził wybuchem wojny ogólnoeuropejskiej.

Ilustracja z francuskiego „Le Petit Journal” z października 1908 r.Album/EAST NEWSIlustracja z francuskiego „Le Petit Journal” z października 1908 r.

3. „Węzeł gordyjski”. Karykatura z warszawskiego tygodnika humorystycznego „Mucha” z maja 1913 r. na politykę zagraniczną Austro-Węgier. Zmęczony, słaniający się na nogach Franciszek Józef I z trudnością trzyma w ręku miecz, którym usiłuje przeciąć nabrzmiały węzeł gordyjski wyzwań międzynarodowych, przed jakimi stoi jego państwo. Latająca w pobliżu olbrzymia mucha (odniesienie do tytułu pisma) naśmiewa się z nieudolnego monarchy, przypominając mu, że nie jest bynajmniej Aleksandrem Wielkim, ale „Franzem-Josephem małym”.

Pomocnik Historyczny „Franciszek Józef I” (100115) z dnia 12.12.2016; Epoka i postać; s. 76
Oryginalny tytuł tekstu: "W karykaturze z epoki"
Reklama