Listy do kobiet Franciszka Józefa

Dwie adresatki. Cesarz intensywnie korespondował z dwiema kobietami: cesarzową Elżbietą oraz przyjaciółką Katarzyną, żoną węgierskiego arystokraty Nikolausa Kiss de Ittebe (z domu Schratt), aktorką teatru dworskiego w Hofburgu. Korespondencja z Elżbietą z lat 1859–98 zawiera blisko 600 listów, a z pewnością było ich więcej. Z Katarzyną wymieniał listy począwszy od 1886 r. niemal do śmierci. Do żony Bocche di Cattaro [w dzisiejszej Czarnogórze], 4 maja 1875 r., godz. 6 rano Moja słodka, kochana Duszo, (...) wkrótce nadejdzie ten wspaniały moment, kiedy się znów zobaczymy (...) Wczoraj o godz. 8 odbyła się parada garnizonu, dwa bataliony z 27. Pułku Piechoty, dwie kompanie artylerii fortecznej i jedna bateria górskiej, całkiem olśniewająco, potem odwiedziłem garnizon i kwatery. Od 10 do 12 przyjmowałem na audiencji i ok. 13 przyszedł do mnie książę Czarnogóry z licznym orszakiem wojewodów, senatorów i adiutantów. Ucieszyłem się bardzo na jego widok, gdyż jest on wspaniałym człowiekiem i był bardzo dobrze usposobiony. Dużo pytał o Ciebie i Rudolfa. Złożyłem mu zatem rewizytę i odwiedzałem od 14 do 17 kościoły, szkoły, gimnazjum, szpital wojskowy, koszary i areszt. (...) Obejmując Ciebie wraz z wszystkimi dziećmi i wnukami oraz żywiąc nadzieję na nieodległe spotkanie, Twój Kl Wiedeń, 8 marca 1895 r. Moja słodka, kochana Duszo, wczoraj otrzymałem telegraficzny meldunek o Twoim szczęśliwym przyjeździe do Neapolu podczas burzliwej pogody. Bogu niech będą dzięki i niech chroni Cię nadal! (...) Te słowa ślę jeszcze do Neapolu, gdzie – mam nadzieję – Cię zastaną oraz dołączam listy naszych córek do nas i jeden Gizeli do Ciebie. Mój następny list będę już adresował na Korfu, gdzie – czego się boję – znajdziesz wietrzną pogodę i nie będziesz miała tam przyjemnego pobytu. Tutaj wciąż zima do końca nie odeszła, przedwczoraj przez cały dzień padało, a wczoraj jeszcze mocniej i do tego wiało, tak że odwołano wiele pociągów. (...) Wczoraj miałem niewiele audiencji, a potem od 11 do 13 posiedzenie rady ministrów, od 14 do 15.30 siedziała u mnie przyjaciółka, a o 16 w pełnym umundurowaniu galowym pojechałem na Dworzec Zachodni, by powitać [księcia Artura] Connaughta. (...) Znów się postarzał, ale jest bardzo miłym człowiekiem. (...) Teraz muszę pracować, tak więc Adieu, latorośl mego serca. Oczekując z utęsknieniem na obiecany list z Ajaccio, obejmuję Ciebie z całego serca, Twój Kl Buda, 11 czerwca 1896 r. Moja słodka, kochana Duszo, bardzo mi Cię brakuje i czułbym się samotnym i melancholijnym, gdybym miał czas o tym myśleć. (...) Wystawa koni, którą odwiedziłem po naszym przedwczorajszym rozstaniu, była piękna i bardzo bogata. Gdy stałem w palącym słońcu i kurzu, prezentowano mi wiele koni, w tym szereg klaczy ze źrebakami, należących do dóbr państwowych, ziemian i chłopów, także koni, osłów i mułów z Bośni (...). Wczoraj już o 6.30 pojechałem do Rákos, gdzie dosiadłem konia i ku swemu pełnemu zadowoleniu dokonałem inspekcji 69. Pułku Piechoty, pułku bośniackiego i obu batalionów saperów. Pogoda była bardzo piękna, a upał niezbyt wielki. O godz. 11.00 przybył do mnie szwedzki następca tronu, którego przyjąłem w szwedzkim mundurze. Opowiadał mi ciekawie o Moskwie. (...) Teraz muszę pracować, tak więc Adieu, latorośl mego serca i – miejmy nadzieję – do niezbyt odległego zobaczenia. Obejmuję Ciebie z całego serca, Twój Kl Schönbrunn, 9 września 1898 r. Moja słodka, kochana Duszo, wybacz mi, że tak długo nie pisałem (...) trzy dni w Buzias¸ przebiegły bardzo podobnie: między 7.00 a 8.00 jeździłem na manewry, które piątego i szóstego trwały do godz. 13.00, a siódmego do godz. 11.00, a po powrocie, zatem między 14.00 a 15.00, rozpoczynał się bardzo wystawny obiad w namiocie, ostatniego dnia jedliśmy już o 13.00, ponieważ już o 15.00 odjeżdżałem i o 19.30 była także wystawna kolacja. Godziny poranne i te pomiędzy obiadem a kolacją wykorzystywałem do pracy. Pogoda była nieprzerwanie piękna i niezbyt gorąca, ranki i wieczory jednak dość chłodne (...). Manewry wypadły zadowalająco. Oddziały były bardzo dobre i wytrwałe, teren interesujący. (...) Z miłością i tęsknotą obejmuję Ciebie, Twój Kl Do Katarzyny Schratt Schönbrunn, 23 grudnia 1899 r. Najdroższa Przyjaciółko, ponieważ nie mogę (...) przekazać Pani osobiście bożonarodzeniowych prezentów, tak więc muszę się do Pani zwrócić z pisemną prośbą, aby zechciała je Pani łaskawie przyjąć. Równocześnie z całego serca życzę Pani prawdziwie szczęśliwych świąt i mam nadzieję, że będzie Pani jutro świętowała rzeczywiście radosną Wigilię. Jutro rano wyjeżdżam do Wallsee i zamierzam wrócić do Burgu 26 wieczorem. Wtedy będę cierpliwie oczekiwał, aż będzie Pani spokojniejsza i bardziej przyjacielsko usposobiona, aby ucieszyć mnie swoją wizytą (...). Trwając w niezmiennym, wiernym przywiązaniu, głęboko Panią kochający. Franciszek Józef Wiedeń, 10 marca 1900 r. Moja droga, dobra Przyjaciółko, ponieważ dobrze wiem, jak nieprzyjemnym jest dla Pani pisanie, szczególnie podczas obecnej niedyspozycji, jestem zatem podwójnie wdzięczny za miłe słowa, jakie skreśliła Pani do mnie przedwczoraj. (...) Niepokoję się tylko tym, aby wszystko znów było dobrze i mam tylko