Hidźrowie – ani mężczyźni, ani kobiety, to jedna z najbardziej kontrowersyjnych grup w Indiach
Co to za człowiek. Hidźrą staje się osoba urodzona jako mężczyzna, czasem hermafrodyta, która przyjmuje kobiece zachowania i ubiór oraz w formalny sposób zostaje przyjęta do tej grupy. Hidźra, rzeczownik rodzaju męskiego o niepewnej etymologii, ma charakter pejoratywny. Pochodzi on z języka urdu i być może wiąże się z perskim hiz (zniewieściały) lub hećgah, ten, który jest nigdzie (od heć – nic, coś nieważnego). Można też wywodzić jego znaczenie z arabskiego hjr (ten, który opuścił własny ród).
We współczesnych Indiach słowo hidźra używane jest w odniesieniu do mężczyzny pozbawionego męskości, eunucha, impotenta i ma aspekt deprecjonujący. W różnych stanach indyjskich określani przeróżnymi mianami (np. khunsa, masiba, dźogappa, kothi, chusra, ali, ćakka, śiw-śakti, thirunangai) sami nazywają siebie kinnar (dosł. co to za człowiek) lub arawani (w nawiązaniu do wątku transseksualnego z południowej wersji „Mahabharaty”).
Starożytne korzenie. W starożytnych Indiach współwystępowanie trzech płci nie było kwestionowane. Już w wedach wzmiankuje się o trzech naturach: męskiej, żeńskiej i trzeciej (sanskr. tritija prakriti). Trzecia natura jest połączeniem dwóch pierwszych w różnych stopniach: od interseksualizmu przez transwestytyzm aż po transseksualizm. Staroindyjski językoznawca Patańdźali w swej gramatyce sanskrytu wymieniał trzy rodzaje gramatyczne wywodzące się z trzech płci naturalnych (męski: pums-prakriti, żeński: stri-prakriti i nijaki: napumsaka). O trzech płciach mówi się także w kodeksie prawnym „Manusmriti” czy traktacie o miłości „Kamasutra”. W starożytnym systemie astrologii (dźjotisza) każda z dziewięciu planet ma swoją płeć. Z trzecią płcią związane są Merkury, Saturn i Ketu (księżyc malejący). Śiwa, jeden z czołowych bogów hinduskiego panteonu, jest czczony m.in. jako Ardhanariśwara (dosł. bóg będący półkobietą). Śiwa Ardhanariśwara to połączenie, zlanie się natur boga i jego małżonki Parwati.
Transpłciowe postaci przewijają się przez całą literaturę starożytną: można je napotkać w eposach „Mahabharacie” i „Ramajanie”. W puranach z kolei wymienia się trzy rodzaje istot boskich: męskich gandharwów, żeńskie apsary i nijakich, hybrydalnych kinnarów. W starej kulturze hinduskiej często można napotkać wyobrażenia postaci łączących w sobie cechy męskie i żeńskie lub postaci ludzkich i boskich, przechodzących płciowe metamorfozy. Istnienie trans- i interseksualizmu poświadczają dokumenty z epoki Mogołów, znane są w tradycji hinduskiej, islamskiej, ale również w buddyjskiej czy dźinijskiej.
Rytuał odrzucenia płci. Jednak hidźrowie nie są jedynie impotentami czy niezupełnymi, niepełnymi mężczyznami. Mężczyzna, aby w pełni stać się hidźrą, musi przejść kastrację. Jest ona także częścią rytualnego oddania się bogini Bahućara Mata, jednej z licznych wersji hinduskiej Bogini Matki. Wierzy się, iż przejście przez ten swoisty rytuał odrzucenia płci i pełne utożsamienie z mocą Bahućara Maty sprawia, że hidźrowie zostają obdarzeni wyjątkową mocą, dającą im przywilej udzielania błogosławieństw. Dlatego są zapraszani na uroczystości związane np. z narodzinami syna czy ślubem. Hidźrowie błogosławią głównych bohaterów takich ceremonii, zebraną rodzinę i gości, wykonują też specjalne pieśni i tańce.
Nie wszyscy hidźrowie poddają się tak radykalnej zmianie płci, niektórzy poprzestają na terapii hormonalnej, jeszcze inni są po prostu transwestytami, stąd też grupa ta jest mocno zróżnicowana.
Ambiwalencja. Od zarania dziejów współtworzący kulturę tego kraju, od czasu kolonializmu brytyjskiego stali się przedmiotem uprzedzeń i dyskryminacji płciowo-kulturowej. W 2014 r. indyjski Sąd Najwyższy uznał hidźrów za trzecią płeć. Jednak stosunek Indusów do społeczności hidźrów (ich liczbę szacuje się na 50 tys.) jest ambiwalentny. Z jednej strony są oni stygmatyzowani, marginalizowani i wyrzucani poza system kastowej społeczności. Niejednokrotnie odrzucani przez rodziny, pozbawiani praw do edukacji czy pracy, jednoczą się w swego rodzaju komuny zwane gharanami, będące schronieniem dla ich odmienności. Z drugiej zaś strony wiara w ich nadludzkie moce budzi lęk oraz poszanowanie.
Niezwykle barwni, w Gudźaracie są silnie związani z kultem Bahućary Maty. W Kuwagam, w Tamilnadu, zbierają się (z całego kraju, jak i spoza jego granic) na corocznym, piętnastodniowym festiwalu wyznawców transpłciowego Arawana; obok rytuału zaślubin z bogiem, śpiewu, tańców odbywa się tam konkurs piękności trzeciej płci.
Nowy Pomocnik Historyczny „Dzieje Indii” do kupienia w kioskach, dostępny w Polityce Cyfrowej i w naszym sklepie internetowym. Przeczytaj spis treści.