Baza reformy. Splot czynników społecznych, teologicznych i politycznych doprowadził do tego, że XVI w. wydał z siebie, w pewnym typologicznym uproszczeniu, trzy modele zreformowanego chrześcijaństwa. Jednym z nich jest potrydencki rzymski katolicyzm, dwa kolejne to nurt protestantyzmu wywodzący się z Wittenbergi i tamtejszej działalności Marcina Lutra i Filipa Melanchtona, zwany ewangelicyzmem augsburskim lub luteranizmem, oraz nurt zwany ewangelicyzmem reformowanym, odwołujący się do dzieła reformatorów szwajcarskich, wśród których najbardziej prominentne miejsce zajmują Ulrich Zwingli i Jan Kalwin.
Przy całej różnorodności ruchu reformacyjnego, jego zasadnicze przekonania teologiczne da się podsumować w postaci haseł, które zostały ukute w ogniu XVII-wiecznych polemik teologicznych i są podzielane przez wszystkie odłamy protestantyzmu. To: sola scriptura (jedynie Pismo Święte), solus Christus (jedynie Chrystus) oraz sola gratia (jedynie łaska) i sola fide (jedynie wiara), czasami łączone w formułę sola gratia per fidem (jedynie z łaski przez wiarę).
Sola scriptura. Pierwsze z nich mówi o źródle i normie wiary chrześcijańskiej. Reformatorzy XVI-wieczni zanegowali proponowany przez późnośredniowieczny Kościół model instytucjonalnego autorytetu w sprawach wiary, którym był albo papież, albo sobór, a odwołali się bezpośrednio do objawienia Bożego w Piśmie Świętym. Łączyło się to z przekonaniem, że Pismo Święte jest źródłem wystarczającym, a dzięki działaniu Ducha Świętego w tych, którzy je studiują, również jasno wykładającym zbawcze prawdy. Ta zmiana była związana niejednokrotnie z osobistym doświadczeniem studiowania Pisma Świętego, które stało u podstaw tego, że poszczególni teologowie stawali się reformatorami Kościoła i proponowali swoim współczesnym odnowioną interpretację przesłania chrześcijańskiego.