„Polska w uroczystych szatach przodków swoich Faraonów”
Co to jest egiptomania?
Estetyczny ornament. Egiptomania brzmi niepoważnie, ale od wielu lat jest poważnie badanym zjawiskiem, nazywanym także faraonizmem, Egyptian Revival (egipskim odrodzeniem) czy Nile Style (stylem znad Nilu). Zrodziła się z fascynacji dziedzictwem starożytnego Egiptu. Jest – w uproszczeniu – zapożyczaniem rozmaitych elementów staroegipskich i nadawaniem im nowych znaczeń, wpisywaniem w nowe konteksty, zazwyczaj w oderwaniu od naukowej wiedzy o tej cywilizacji. Odnosi się praktycznie do wszystkich obszarów nowożytnej kultury materialnej i duchowej – najbardziej spektakularnie objawiła się jednak w architekturze, sztukach plastycznych i rzemiośle artystycznym, a współcześnie – w popkulturze.
Z pewnym aspektem egiptomanii spotykamy się po raz pierwszy w samym starożytnym Egipcie. W synkretycznej sztuce hellenistycznej zaczęto posługiwać się rozwiązaniami charakterystycznymi dla tradycyjnego, egipskiego kanonu, lecz z wyraźnymi znamionami eklektycznego przenikania artystycznych nurtów, przy czym rdzennie egipskie elementy zatraciły swój wymiar symboliczny na rzecz estetycznego ornamentu, egiptyzującej maniery.
Zwodnicze przekłamania. Rzymianie sprowadzili nad Tyber wiele egipskich obiektów, zwłaszcza posągów i obelisków, a także sami wytwarzali podobne, naśladując styl. Cesarz Hadrian wzniósł w Tivoli rezydencję z egipskim ogrodem, świątynią Sarapisa i posągami swojego faworyta Antinousa. Urodziwy młodzieniec w egipskim stroju doskonale ukazuje kompromis pomiędzy hieratycznym kanonem sztuki Egiptu a swobodnym, dynamicznym modelunkiem sylwetki. Ten powierzchownie egipski typ rzeźby utrwalił się w wyobraźni i wpłynął na sposób naśladowania stylu egipskiego w czasach nowożytnych. Natomiast rzymska piramida Gajusza Cestiusza, wzniesiona w Ostii w I w.