Jak imć pan Dzierżysław posłował, czyli o ustroju Rzeczpospolitej w praktyce

Dzierżysław, Dziersław Andrzej Sługocki jest postacią historyczną i szczegóły z jego życia są prawdziwe. Powędrujemy z nim na sejmik i sejm, by choć trochę lepiej zrozumieć demokrację szlachecką, o której jedni mówią tylko złe rzeczy, a inni nadmiernie lukrują.

AN Dominikański kościół św. Stanisława w Lublinie, w którym odbył się sejmik w 1649 r.; fotografia z przełomu XIX/XX w.

Rodowód. Sługoccy herbu Jastrzębiec byli szlachtą o starożytnym, sięgającym jeszcze XIV stulecia rodowodzie. Zamieszkiwali ziemię chełmską. W pierwszej połowie XVII w. ich dobra rodowe stanowiła przede wszystkim wieś Wierzchowiska. Władający nią Andrzej Sługocki, komornik graniczny lubelski, dochował się z żoną Jadwigą ze Strzemboszów pięciu synów. Jednym z nich był właśnie Dzierżysław Andrzej (jego data urodzenia nie jest znana).

Po wielu perypetiach rodzinnych i spadkowych pod koniec 1641 r. dokonała się intromisja (wprowadzenie w posiadanie) Dzierżysława z jednym z braci do ojcowizny. Nasz bohater zyskał tym samym jakie takie podstawy materialne swej egzystencji. Z czasem okazały się one zresztą całkiem zacne, skoro dziesięć lat później, już po śmierci brata, pan Dzierżysław nabył od Jeremiego Wiśniowieckiego za pokaźną sumę 30 tys. zł dobra Bełżec w powiecie buskim.

U progu kariery politycznej. W drugiej połowie lat czterdziestych pan Dzierżysław, wystarczająco niezależny finansowo, mógł bez przeszkód włączyć się w życie polityczne. 25 maja 1647 r. mianowany został stolnikiem lubelskim i choć był to urząd honorowy, a z jego piastowaniem nie wiązały się jakieś nadzwyczaj poważne obowiązki, to w skali lokalnej stanowił znaczące wyróżnienie.

Tymczasem wydarzenia polityczne w Rzeczpospolitej po latach względnego spokoju nabierały tempa i bynajmniej nie szły w dobrym kierunku. Pisarz wojska zaporoskiego Bohdan Chmielnicki po upokorzeniach w prywatnym sporze z Koniecpolskimi uciekł na Ukrainę i wiosną 1648 r. rozpoczął powstanie. Ku zaskoczeniu wielu uzyskał pomoc Tatarów i rozbijał kolejno nie najlepiej dowodzone wojska Rzeczpospolitej nad Żółtymi Wodami i pod Korsuniem. Na domiar złego 20 maja 1648 r. w Mereczu zmarł król Władysław IV.